هشتمین جشنواره تلویزیونی مستند

مستند «راکال» به کارگردانی احمد ابراهیمی برای نخستین‌بار به روایت شنود و جنگ الکترونیک در دفاع مقدس می‌پردازد. در این گفت‌وگو، کارگردان از چالش‌های ساخت، سوژه جذاب فیلم و جزئیات بازسازی ترور نافرجام صدام حسین سخن می‌گوید.

ابراهیمی درباره سوژه مستند خود گفت: مستند «راکال» یک فیلم اقتباسی است که بر اساس کتاب تاریخ شفاهی دفاع مقدس «روایت علی اسحاقی؛ جنگ الکترونیک» نوشته‌ی یدالله ایزدی تولید شده است. این مستند نحوه پیدایش و شروع به کار واحد جنگال (جنگ الکترونیک) در نبرد میان ایران و عراق را به تصویر کشیده است.علی اسحاقی قهرمان فیلم و مبدع شنود در دفاع مقدس تا جوانی در عراق و شهر بغداد زندگی می‌کرده و به همین جهت به زبان عربی مسلط بوده است؛ او حتی می‌توانست از شنیدن صدای افراد تشخیص بدهد که او اهل کدام شهر عراق و یا اهل کدام محله بغداد است. او به ایران باز می‌گردد و در زمان شروع جنگ تحمیلی وارد سپاه شده و بعد از یک سری ماجراهای شنیدنی و جذاب، واحد شنود در جنگ را تاسیس می‌کند؛ فیلم راکال تلاش می‌کند این ماجرا را به صورتی جذاب و تماشایی روایت کند.وی با تاکید بر اینکه این مستند روایت جدیدی از دفاع مقدس را به تصویر کشیده است، گفت: سوژه ناب این مستند بسیار جذاب است. نکته مهم این است که تاکنون هیچ مستندی در خصوص شنود در جنگ ساخته نشده است.

او درباره مسیر تحقیق و پژوهش این مستند گفت: بعد از مطالعه کتاب، سراغ نویسنده محترم آن رفته و به دست نویس‌های ایشان دسترسی پیدا کردیم، متن‌های اولیه او حدود 10 برابر متن کتاب است که به دلایلی خلاصه شده است. همه آن موارد و مصاحبه‌ها با قهرمان فیلم مطالعه و بررسی شد. مطلب جالبی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که یک بار فیلم را به صورت کامل ساختیم اما بعد از تماشای آن در میان گروه تولید، تصمیم گرفتیم تمام فیلم را کنار گذاشته و نسخه جدیدی با فرم جدید تولید کنیم و آن شکل بازسازی و نمایشی آن بود که امروزه به آن داکیو درام گفته می‌شود. چیزی بین فیلم داستانی و فیلم مستند؛ برهمین اساس تلاش شد تمام زوایای مهم فیلم به صورت دقیق مورد بررسی قرار گرفته و به نحو جذابی نمایش داده شود، در جای جای فیلم سکانس‌هایی وجود دارد که فرم و نحوه روایت آن نو و جدید است که کمتر در مستندهای ایرانی شاهد آن هستیم.وی خاطرنشان کرد: همانطور که بیان شد برای ساخت این فیلم تحقیقات و پژوهش‌های خوبی انجام شد. کل ساختار فیلم حدود چهار سال طول کشید، چهار سالی که سخت گذشت و بارها و بارها گروه تولید از تهران به شهر اصفهان سفر کرد تا قهرمان فیلم را ملاقات کند، تمام ملاقات‌ها و مصاحبه‌های کاری و پشت صحنه توسط دوربین ضبط شدند تا نکته‌ای از قلم نیفتد و چیزی فراموش نشود.

چیزی که خیلی گروه تولید و مستند را دچار چالش کرده بود، حجم بسیار زیاد اقدامات واحد جنگال در جنگ بود و اینکه در یک فیلم مستند با زمان حدود یک ساعت نمی‌توان همه آن روایت‌های غرور آفرین را بیان کرد، لذا تلاش شد بین آن همه روایت‌ها و داستان‌های واقعی، ماجرای ترور نافرجام صدام حسین به عنوان موضوع اصلی فیلم انتخاب شد، این ماجرا همکاری تنگاتنگ واحد جنگال و واحد موشکی سپاه بود.ابراهیمی درباره اینکه چرا برخی مستندهای با موضوع دفاع مقدس از کیفیت خوبی برخوردار نیستند، گفت: به گمان من علت ضعف در بعضی از مستندها به ویژه مستندهای دفاع مقدس و حتی در فیلم‌های داستانی، عدم تحقیق و پژوهش مناسب و دقیق است، معمولا گروه تولید به یک یا چند نفر امر تحقیق را می‌سپارند و آنها هم براساس فرصت و دستمزد دریافتی، تحقیقات خود را تکمیل می‌کنند که به اعتقاد من این روش مناسبی نیست.وی ادامه داد: گروه مستندساز به ویژه کارگردان و تهیه‌کننده باید خود را در امر تحقیق دخیل کنند و از طرفی نکته مهم دیگری هم وجود دارد، و آنهم این است که امر پژوهش هیچ گاه پایان یافته نیست، لذا هر چه کیفیت و کمیت امر تحقیق قوی‌تر و دقیق‌تر انجام شود، نتیجه نهایی بسیار بهتر و دیدنی‌تر خواهد شد. خود من در صورتی که موضوع سرمایه ساخت فیلم محقق شود، به ساخت مستندهایی با موضوع دفاع مقدس ادامه خواهم داد.

او درباره بازتاب‌های پس از رونمایی از این مستند گفت: بازتاب‌ها و واکنش‌ها بسیار عالی و خوب بود، از آنجا که اکثر افراد حاضر در واحد جنگال عرب زبان و عراقی بودند، قهرمان فیلم سردار علی اسحاقی و برادر بزرگوار ایشان آقای حسین اسحاقی نمایش و اطلاعات فیلم را برای دوستان قدیمی خود در کشور عراق ارسال کردند و آنها نیز فیلم‌ها را تماشا کردند و پیام‌های بسیار خوب و جالبی از آنها دریافت کردیم. این افراد بدون توجه به مرزهای جغرافیایی در زمان جنگ ارتش عراق و ایران به ایران آمده و با این واحد همکاری داشتند و تعدادی از آنها هم اکنون در ایران هستند و تعدادی هم به عراق بازگشتند.ابراهیمی در پایان گفت: فیلم مستند راکال ساخته نمی‌شد اگر جناب آقای مهدی همایونفر استاد عزیزم از آن حمایت نمی‌کردند، ایشان به عنوان تهیه کننده فیلم تلاش خالصانه‌ای برای ساخت این فیلم انجام دادند، جناب همایونفر از پیشکسوتان و اساتید بزرگ سینمای ایران هستند و ایشان جزء هسته اولیه گروه روایت فتح به همراه شهید بزرگوار آوینی بودند. مجری طرح این فیلم آقای علیرضا اسلامی بودند که خالصانه ما را حمایت کردند. براساس این گزارش، مستند «راکال» امشب سه‌شنبه ۱۵ آبان ماه ساعت ۲۱ از شبکه مستند سیما پخش می‌شود و بازپخش‌های آن فردا چهارشنبه ۱۶ آبان ماه ساعت ۹ صبح و ۲۴ خواهد بود.