گاز، عامل جنگ

آنچه در اخبار و تفسیرها و تحلیل های سیاسی و نظامی در قبال جنگ روسیه و اوکراین می خوانیم و می شنویم، این است که روسیه نفوذ ناتو در شرق اروپا و از جمله اوکراین را تهدیدی بر امنیت خود می دانسته و به همین دلیل پس از هشدارهایی، نهایتا در سال 2022 به این کشور حمله نمود. البته جنگ سال 2014 نیز مقدمه ای بر این جنگ کنونی می تواند باشد یا اتفاقات سال 1991 و فروپاشی شوروی سابق یا حتی رویدادهای پس از جنگ دوم جهانی نیز دلایلی هستند که می شود آنها را نیز به جنگ سال 2022 مربوط دانست. با این حال مستند «جنگ سردتر» می خواهد دلیلی تازه و ارحج تر بر تمام دلایل از پیش دانسته‌ی مخاطب ارائه کند.

تمام دست‌آورد مستند «جنگ سردتر» در همین خلاصه می شود که پیچیدگی بسیار زیاد جنگِ روسیه و اوکراین را به منابع انرژی از جمله «گاز» خلاصه کند. یک پژوهش تکسویه یا یک تاویل یک جانبه از پدیده ای به نام جنگ که نیت مولف این است علاوه بر دلایل یاد شده فوق و اینکه ریشه این جنگ را از جنگ دوم جهانی تا اکنون می توان یافت، دلیلی قطعی تر در قبال منابع انرژی وجود دارد که در ورای فهم ما از پیچیدگی های سیاست، دلیلی بر شروع جنگ مورد نظر شده است.

با این تفسیر، مستند «جنگ سردتر» یک مساله و یک پیش فرض و نهایتا یک روش و یک استدلال برای اثبات و تشریح فرضیه اش دارد. آنچه مشخص است این نکته خواهد بود که برای چنین پدیده پیچیده ای همچون جنگ که بستری تاریخی در کنار شرایط کنونی سردمداران کشورها و طرز تفکرشان، نقشی انکارناشدنی در چالش های جهانی دارد، تفسیرهایی همچون آنچه در مستند «جنگ سردتر» ارائه می شود نیز نیاز به بنیانی قابل اتکا و استوار خواهد داشت. حال شاهدیم که در این مستند تمام آن پیچیدگی، صرفا با چند استدلال مختصر درباره منابع انرژی رفع و رجوع می شود. نیت مستندساز نهایتا این است تا بگوید چون منابع گاز، امروزه به جای نفت نشسته و نقش پر رنگی در ابرقدرت شدن برخی کشورها دارد و روسیه نیز در حال حاضر بزرگترین منابع گازی جهان را در اختیار دارد و چون آمریکا نیز نمی خواهد روسیه مبدل به ابرقدرت آتی جهان شود، بنابراین در پسِ پرده‌ی این جنگِ روسیه و اوکراین، خود آمریکاست که مسبب شروع این جنگ شده است. محال است تا این مقدار در سطح، بتوان لایه هایی زیرین از جنگی که اقتصاد روسیه را فلج نموده و صادرات و واردات آن را مختل کرده است، کشف نمود.

مستندساز برای اثبات یا توجیه استدلالش به طور مثال در زمینه‌چینی اثرش از ژاپن و کشورهایی که منابع انرژی نداشتند یاد می کند. کشورهایی که بدون منابع نتوانستند در جنگی پیروز شوند و کشورهای پیروز، آنهایی بودند که دارای منابع فراوانی بودند. همین جا باید لحظه ای درنگ کرد. ژاپن در جنگ دوم زمانی شکست خورد که آمریکا بمب هسته ای را بر هیروشیما و ناکازاکی ریخت و این در حالی است که اگر در مستند حرف بر سر منابع انرژی است، خود آمریکا در جنگ دوم جهانی در قبال کشورهای مهم جهان در تامین انرژی، چه جایگاهی داشت؟ ژاپن تا قبل از بمب اتم و در طول سالهای قبلتر از آن، دمار از کشورهای منطقه خصوصا چین درآورده بود و امروزه نیز کشورهایی هستند که منابعی غیر از گاز دارند، اما از نظر تسحیلات نظامی ابرقدرت به حساب می آیند. نقض استدلال مستندساز در خود مستند وجود دارد و نیازی نیست برای رد ادعای تولید کننده جای دوری رفت.

مستند «جنگ سردتر» تماما آرشیو و گاهی نیز تصویرسازی است. بریده بریده اخبار رسانه های مهم جهان در طول سالهای اخیر جمع آوری و با گفتارمتنی پژوهشی ترکیب می شود تا اینگونه شاکله اثر شکل بگیرد. در بخش تاریخی مستند نیز همچنان آثار قدیمی‌تر تصویری جهان برای رفرنس استفاده می شود. به طور کلی مستندساز در انتخاب این تصاویر دقت عمل خوبی داشته و موفق شده است تا ترکیبی مناسب از تصویر آرشیوی و پژوهش خلق نماید.