القای دهشت با مصاحبه و ‌آرشیو

از آنجایی که درباره ۲۳نفر بسیار نوشته اند و حتی آثار تصویری نیز درباره آنها تولید شده است، در گزارش رمادی، مستندساز بیش از آنکه بر نوجوانان اسیر ایرانی در اردوگاه رمادی عراق بپردازد، تمرکز را بر «ناصره شارما» خبرنگار و نویسنده هندی می گذارد که در بطن گزارش‌های خبری حدود سالهای ۱۳۶۲ در این اردوگاه از این نوجوانان اسیر قرار دارد. بنابراین مستند به جای روایت مستقیم از نوجوانان اسیر، شارما را برای ادای توضیح وارد مستند می کند تا هم جذابیتی روایی و جدید بسازد و از سویی دست به عملی تاثیرگذار و دعوت مجدد از او پس از سه دهه، پس از کدورتی سیاسی به ایران بزند.

مستند «گزارش رمادی» با وجودی که از آرشیو و مصاحبه بهره می برد، اما به دلیل جذابیت و تلخی سوژه اش، لحظات به شدت تاثیرگذار و حاوی تعلیق خلق می‌کند.

آنچه در مستند از آرشیو و یا مصاحبه ارایه می‌شود، تازگی ندارد، چرا که پیش‌تر درباره‌ی این نوجوانان اسیر در عراق بسیار شنیده‌ایم. نقطه‌ی اتکای مستند «گزارش رمادی» روایتی است که با همین نویسنده‌ی هندی شکل می‌گیرد و سرگذشت گره خورده‌اش با ماجرا را شرح می‌دهد. همین تاکید بر این سرگذشت است که از نظر روایی، تازگی را به کلیت کار تزریق می‌کند. چرا که اگر تنها بر شرح رشادت نوجوانانی اسیر اکتفا می‌شد، تکرار مکررات بود.

مستند «گزارش رمادی» دارای ۴ وجه قابل توجه است. اول، کلمات، رفتار، اعمال و سرگذشت نوجوانانی است که ما با آرشیو میشناسیمشان. دوم، همین نوجوانان هستند در اکنون با مصاحبه که گزارش تکمیلی سه دهه پیش خود از اسارت را شرح می‌دهند. سوم، خبرنگار هندی است در سه دهه پیش، که با تسلط بر فرهنگ و زبان و ادبیات ایرانی و فارسی، جز خبرنگاران منتخب برای حضور در رمادی عراق در دوران جنگ هشت ساله و مصاحبه با نوجوانان اسیر ایرانی است. چهارم، اکنونِ خبرنگار هندی یعنی ناصره شارما، مقابل دوربین مستندساز است.

به نظر طرح این چهار وجه برای روایت، اطلاع از حساسیت موضوع توسط مستندساز در قبال راستی و صحت ماجراست. به نظر مستندساز با این شکل از روایت جای شک و شبهه، برای عدم باور ماجرای تاریخی باقی نمی‌گذارد. به همین دلیل مستند «گزارش رمادی» اثری است که میتوان با اعتماد با آن مواجه شد. مستندساز با دقت نظر هر استدلال یا دیدگاه یا خرده روایتی از سوی نوجوانان را سریعا با اسناد آرشیوی تکمیل، یا با حضور خبرنگار هندی سندی زنده ارایه می‌کند.

پرداختن بر موضوع حضور نوجوانان در جنگ، از سوی ایران، شمشیر دولبه‌ای است که از یک سو چگونگی اعزام این افراد زیر سن قانونی و همچنین تبلیغات گسترده‌ی صدام در تقبیح این اتفاق، بر حساسیت آن می افزاید و از سوی دیگر ایجاد حس باور در مخاطب است که با توجه به شرایط سیاسی و اعتقادی آن دوران و شکل حمله‌ی صدام به ایران، این نوجوانان تا چه حد بدون دخالت سران کشور به جنگ اعزام شدند. مستندساز بخشی از مستند را بر شرح این رویداد و چرایی و چگونگی این مسأله اختصاص می‌دهد. نکته اینجاست همچنان این اثبات یا شفاف‌سازی ماجرا، اصل روایت نیست، یک جور پرده‌برداری از واقعیت چهره‌ی خانم خبرنگار هندی است که پس از آن مصاحبه در اذهان سران وقت ایران منفور شد. او که به دلیل پخش شدن مصاحبه‌اش با نوجوانان ایرانی اسیر در شبکه‌ای تلویزیونی متعلق به فرانسه در سال ۱۳۶۲ و همچنین مصاحبه‌اش با رجوی، با وجودی که پیش‌تر چهار بار به ایران سفر کرده بود، دیگر اجازه‌ی ورود به ایران نیافت، با همین مستند «گزارش رمادی» در سکانس پایانی مستند، موفق به حضور در ایران پس از سه دهه می‌شود، تا سکانسی احساسی از مواجهه او و نوجوانان اسیر پس از سالها شکل بگیرد. بنابراین روایت مستند «گزارش رمادی» با این پایان‌بندی تکمیل میگردد. جانمایی رویدادها توسط مستند ساز و عدم افشای این حضور، تا سکانس پایانی و ایجاد یک سورپرایز، نقش فیلمنامه یا طرح مستند را پر رنگ نشان میدهد.

مستند «گزارش رمادی» کنکاش تاریخی است تأثر برانگیز که فارغ از تعلقات اعتقادی، حسی توام با اندوه و البته قدرت ایدیولوژی را برمی‌انگیزد. لحظات درخشانی که با تعلیق همراه است به دلیل چینش صحیح رویداد و کارکرد مثبت تدوین، به شدت قابل توجه‌اند. اینکه به دلیل ترس حاکم بر یک اردوگاه و اسارتگاه جنگی و با وجود شستشوی ذهنی، چندین نوجوان، نهایتا تسلیم هیچگونه مصاحبه‌ای با خبرنگاران بین‌المللی نمی‌شوند، در مستند «گزارش رمادی» به خوبی چینش شده است. القای یک ترس که تنها با مصاحبه و آرشیو محقق می‌شود.