پرندگان آهنین خوزستان

ایران عجایب بسیاری دارد، منتهی برخی عجایبش تا به تصویر درنیاید یا شخص خود با چشم شاهد ماجرا نباشد، محال است باورپذیر به نظر برسد. پرنده‌هایی که خود را با آلودگی سرسام‌آور انسانی محیط‌ زیستشان وفق داده‌اند و راهی برای بقا یافته‌اند، در مستند «تنها چند متر» تشریح می‌شود.

دو نکته به‌ صورت موازی و حساب‌شده در مستند «تنها چند متر» در کنار هم پرداخت می‌شود که اغلب در مستندهای زیست ‌محیطی یا حیات‌وحش، اینگونه درهم‌ تنیده به نمایش درنمی‌آید. اغلب در آثاری با این موضوع، شاهد این هستیم که گونه‌هایی جانوری در محیطی متمرکز به تصویر می‌آید یا پژوهشی درباره چالش‌های منطقه صورت می‌گیرد؛ اما در مستند «تنها چند متر» محدودیت غیرقابل‌باور منطقه و آلودگی دوچندان غیرقابل‌باور محیط، سوژه‌ی کانونی مستند است.

چندین هزار پرنده که شامل ده درصد از کل پرندگان ساکن یا عبوری ایران هستند، با خط‌ و خالی متنوع، در بطن انواع آلودگی، فقط آبگیری به مساحت یک هکتار در منطقه‌ای در خوزستان زیست می‌کنند و عجیب اینکه خود را با آلودگی غیرقابل‌ تصور منطقه که حاصل حضور کارخانه‌های صنعتی که در حوالی آنهاست و فاضلاب شهری، وفق داده‌اند. نمایش این آلودگی تا جایی پیش می‌رود که ادامه بقا برای هیچ موجودی را در این منطقه‌ی کوچک نمی‌توان متصور بود، اما این پرندگان آهنین خوزستان، انگار خود را در برابر چنین حجم گسترده‌ای از آلودگی واکسینه کرده‌اند.مستندساز این دو عامل کوچکی منطقه و آلودگی سرسام‌آور آن را عاملی برای تولید جذابیت نموده که البته در گونه‌ی مستندهای زیست‌محیطی، در کار خود به‌شدت موفق بوده است.

تصاویر ضبط ‌شده، از یک‌سو،آنقدر بدیع هست که تفاوت تولید را از همان چند پلان آغازین بتوان لمس کرد و موضوع نگران‌کننده در لوای آلودگی محیط از سوی دیگر، مزیتی است که این تفاوت را بیشتر می‌کند.قاب‌هایی حساب‌شده که همزمان محیط‌زیست و پرندگان ساکن در منطقه را با گستره‌ی کارخانه یا پالایشگاهی در دوردست گره می‌زند، در کمترین زمان عمق فاجعه را به نمایش می‌گذارد.

در مستند «تنها چند متر»علاوه بر کوچکی بسیار نادر منطقه، تنوع حیرت‌انگیز گونه‌های پرنده، آلودگی غیرقابل‌تصور محیط، نیم‌نگاهی نیز بر دیگر چالش‌ها دارد. مواردی همچون جانوران اهلی مزاحم مثل سگ‌ها، شکارچیان غیرمجاز، طبیعت گردان و سلب امنیت منطقه و بر هم زدن آرامش محیط، حیوانات اهلی همچون گاوها و تخریب زیستگاه، آلودگی هوا با ریزگردها، فاضلاب شهر و سرریز شدن آن بر این منطقه‌ی کوچک، دیگر چالش‌هایی است که مستندساز در کنار دو موضوع اصلی، به‌صورت محدود به آن می‌پردازد. این پرداخت در جزئیات، در نهایت مستند «تنها چند متر» را به‌عنوان مستدی کامل در گونه‌ی محیط‌زیست معرفی می‌کند.

وجود این حجم از بی‌مبالاتی و آلودگیِ خواسته یا ناخواسته، آن هم در یکی از جذاب‌ترین مناطق زیستی ایران، نقدی است که بدون دادوهوار در مستند «تنها چند متر» بیان می‌شود. ثبت تصویر از جزئی‌ترین لحظات تولد تا رشد یک پرنده در محیطی که آب و نیزار آن را احاطه کرده، با توجه به امکانات محدود تولید در ایران در این ‌گونه‌ی مستند، می‌تواند قابل ‌توجه باشد. بدین‌ صورت که مستند برای پژوهش خود و یافته‌های علمی‌اش، دست‌کم هر آنچه محیط در اختیارش گذاشته را به تصویر کشیده است. آنچه باید دیده شود به نریشن واگذار نمی‌شود و تصویری برای ارائه وجود دارد. این امر نشان‌دهنده‌ی مدت‌زمان طولانی تصویربرداری و تولید در برهه‌هایی متفاوت از فصول سال است که در ارزش‌گذاری این مستند دخیل خواهد بود.