هفتمین جشنواره تلویزیونی مستند

جشنواره مستند، جشنواره تلویزیونی مستند، جشنواره فیلم، جشنواره عکس و جشنواره مستند نگاری

نقد مستند «عملیات ویژه»

نقد مستند «عملیات ویژه»

رحیم ناظریان

بیان شفاهی ایثار

مستند «عملیات ویژه» برای روزهای اول فراگیری کروا حدودا اواخر سال 98 و اوایل سال 99 است. روزهایی که هنوز ماجرا به میزان کنونی اش در یک سال پس از شیوع بیماری، بغرنج نشده است، با این حال می توان با دیدن این مستند گوشه ای سختی کار پزشکان اورژانس ویژه را لمس کرد. مستند با توضیح تعدادی از اعضای مرکز اورژانش و با محوریت گفته های فرمانده مرکز، درباره سختی کار دوران کرونا توسط این تیم، اطلاعاتی ارائه می دهد.

آنچه مستندساز قصد بیان دارد، یکی دانستن وظیفه ی مضاعف این پزشکان در قبال بیماری با مقوله ی مدافعان حرم است. این طرز تلقی و مقایسه با استدلال هایی که با برش هایی از گفته های عوامل جلوی دوربین شکل می گیرد، ایجاد می شود.

به گونه ای تمام مستند «عملیات ویژه» این است که بگوید کار این تیم پزشکی ویژه، مثل تلاش و مجاهدت در دورانی جنگی است که البته بیراه نیست. گرچه این قیاس ممکن است فاقد شباهت ظاهری باشد، احتمالا از نظر ایثاری که در بطن ماجرا توسط عواملش روی می دهد، قابل اعتناست. از این جهت که عوامل پزشکی اورژانش دقیقا در دل خطر و در مرکز شیوع بیماری فعالیت شغلی دارند و این خود احتمال ابتلا را چند برابر می کند. با این حال اینکه از راه های مختلف همچون مصاحبه و نمایش عکس های درون تلفن همراه و گفتگوی های دو نفره و مواردی دیگر دائما این ایده ی قیاس مدافع جنگ و پزشکی را یکی می داند، تا حدودی بر واقع گرایی اثر ضربه می زند.

مستندساز به جای اینکه بیشتر هزینه ی زمانی و مادی اش را بر ثبت چگونگی ایثار ماموران اورژانس بگذارد، اقدام به بیان شفاهی آن توسط شخصیت های نمونه اش می کند. حتی در یکی از پلان ها که عملیاتی برای انتقال یک بیمار کرونایی توسط تیم در دستور کار قرار می گیرد، مستندساز پس از پایان تصاویر مربوط به عملیات که هیجان کافی نیز دارد، همچنان اقدام به شرح کار با مصاحبه می کند. به نظر بهتر این بود که مستند به جای اینکه با مصاحبه و به صورت مستقیم سختی کار این تیم را شرح دهد و مستند را با ظاهری تبلیغی و سفارشی بزک نماید، همان هیجان دوست داشتنی و قابل احترام عملیات های تیم را شکار می کرد. کافی است به سکانس های مستند نگاهی بیاندازیم. سکانس هایی که با ریتمی تند از شروع تا پایان یک عملیات انتقال بیماری کرونایی را شامل می شود و سکانس هایی که با کرختی هر چه تمام، فرمانده مرکز رودررو با عوامل تولید مستند، هر آنچه را که باید به عنوان معرفی تیم بگوید به شکل مستقیم شرح می دهد. کافی است تصور کنیم حتی فوتبال بازی کردن گروه در اوقات بیکاری نیز نیازی به توضیح ندارد، اما مستندساز برای اینکه شائبه ای ایجاد نشود که به فرض چرا «در این وضعیتِ بیماری و پیک کار، تیم در حال بازی است؟» باز هم با مصاحبه به توضیح تصویر می پردازد.

دلیل وجود این همه مصاحبه ی توضیحی، عدم درک صحیح قابلیت «فیلمنامه داشتن» و عدم وجود متنی است که حتی پس از تصویر برداری و قبل از تدوین می تواند به شالوده ی مستند نظم بدهد. به طور مثال اگر شما بدون مصاحبه و فقط با اتکا بر گفتگوهای خودمانی اعضای تیم در فراغتشان و نمایش چالش های کار و عملیات های هیجان انگیز انتقال بیمار کرونایی، به مستند نگاه کنید و پس از سکانس هایی که حاکی از اوج خستگی روحی و جسمی تیم است، شاهد بازی فوتبال باشید، دیگر نیازی به ارائه ی چرایی بازی کردن ندارید.

مستند خودش دارای خلاء هایی تصویری است و این خلاء را با مصاحبه هایی توضیحی پوشش می دهد؛ کما اینکه اگر مستند تنها بر مشقت کار آنان تمرکز می نمود، دیگر حتی یک کلمه که نه، هیچ مصاحبه ای فرمایشی حتی مجال حضور در اثر را نداشت.

به نظر ریتم کار بی رمق است و هیچ تناسبی با ماهیت شغلی تیم اورژانس ندارد. ترسی که قرار است با دیدن این مستند از کمین مرگ در حوالی ما مخاطبان منتقل شود در مستند وجود ندارد. یقینا این ریتم با کوتاه کردن سکانس های مصاحبه و حتی سکانس های فراغت اعضای تیم می توانست محقق شود. به طور مثال صحنه ی تاثیرگذار گفتگوی تلفنی یک مامور اورژانس با فرزندش که چشم به راه اوست، می توانست کوتاه و موجز باشد و برش بخورد به ماموریت رفتن همین مامور به مقصد بیماری کرونایی، تا سختی کار و منطق ندیدن فرزند به خوبی در بیاید، اما وقتی در پلان هایی دیگر طبق گفته ی یکی از اعضای تیم، متوجه می شویم که این ماموران و پزشکان اورژانس شیفتی کار می کنند و هر شبانه روز نیمی از آنان در خانه اند و نیمی سر کار، دیگر منطق ندیدن فرزند و چشم براهی فرزند و ماجرای تلفن به شدت فرمایشی می شود.

یقینا می دانیم که تیم درمان و به طور کل تمامی کادر درمانی کشور در طول دوران کرونا با مشقت های متفاوتی از نظر جسمی و روحی و حتی منابع تامینی دست و پنجه نرم میکنند، اما اینجا مستند است و ما بی شک منتظر ارائه ای بدون نقص و روان از این ایثار هستیم.  

به نقد این مستند چه امتیازی می دهید؟
3.6/5 - (5 امتیاز)


راهنمای امتیازدهی

نقد و نظر خود را برای ما ارسال کنید

بدون دیدگاه