هفتمین جشنواره تلویزیونی مستند

جشنواره مستند، جشنواره تلویزیونی مستند، جشنواره فیلم، جشنواره عکس و جشنواره مستند نگاری

نقد مستند «شهر زیبای من»

نقد مستند «شهر زیبای من»

رحیم ناظریان

رنج های یک شهروند معلق

نمی دانیم شخصیت محوری مستند معلول ذهنی هست یا نیست و اگر هست درجه ی این معلولیت ذهنی به روشنی معلوم نمی شود. همین لوندی در معرفی تمام و کمالی شخصیت محوری با تمام دغدغه هایش برای بقا در جامعه ای بی رحم، مستند «شهر زیبای من» را دارای ابعادی فراتر از مستندی کرده است که فقط پیگیر مشکلاتی و ثبت یک زندگی در زیر خط فقر باشد. نوشتار ابتدایی مستند تکلیف را تا حدودی روشن می کند و یک نقد اساسی بر شرایطی است اقتصادی و قانونی که در آن متولیان اداره ی کشور بخشی از امور مربوط به شهروندانشان را از خاطر برده اند و رنگ یقین بر این نقد را اشاره ای غیر مستقیم بر اثر می زند که رادیوی درون یک تاکسی در حال پخش برنامه ای است درباره ی اخبار سوریه و غیره… همانطور که این اعضای کوچک جامعه، حضور او را با خیل مشکلاتش، در تاکسی نمی بینند، در ساحتی کلان تر، رسانه ها و جامعه ی کلان نیز توجهی به او ندارند.

«بر اساس قانون جامع حمایت از معلولین، دولت موظف است برای ایجاد شغلی برای افراد معلول دارای توانمندی کار، 3 رصد از مجوز های استخدامی در دستگاه های دولتی را برای افراد معلول واجد شرایط در نظر بگیرد.»

شاید در همین تایتل قبل از شروع ماجرای مستند است که نکته ای را کشف می کنیم. به نظر موضوعِ کار یا قانونی که هست اما اجرا نمی شود، اینجا اهمیتی آنچنان در قبال نکته ی پنهان متن ندارد. نکته این است که عبارت «معلول دارای توانمندی کار» تا حدودی زیرکانه در حال معرفی شخصیتی است که باید باور کنیم در مرز ناتوانی و توانایی معلق مانده است. بنابراین خود مستندساز از وضعیت معلق سوژه اش به خوبی آگاه است و همین آگاهی او را مجاب می کند تا ساختار کلی اثرش را بسازد.

نکته ی بسیار جذاب حفظ اصالت شخصیت در معلق ماندن بین باور بر معلولیت و سلامتی است که در فضای مستند قابل لمس می شود. اینگونه که در طول مستند نیز شخصیت محوری برای دست یافتن بر شغلی -حالا هرچه می خواهد باشد- معلق است، برای دریافت معافیت از خدمت نیز معلق است. او حتی در دل زندگی زناشویی اش برای دوست داشته شدن یا نه، توسط همسرش نیز معلق است. خودش به راحتی از بدبختی اش میگوید و همسرش نیز بدون ابایی اعتراف می کند که او همچون بچه ها می ماند، عروسک می خواهد، اینکه وقتی ازدواج می کرد نمی دانست این گونه است و همسر مرد به راحتی اعلام  می کند مردش عقب مانده است و با حسرت درباره زندگی زناشویی اش حرف می زند،  اما با این حال در جایی دیگر با کلمات احساسی نوازشش نیر می کند. این دوگانگی همان معلق ماندن شخصیت محوری مستند در بسیاری از امور است که دقیقا مطابق با ذات شخصیت او میزان سلامتی یا نقص اوست. بنابراین مستندساز به درستی از ویژگی ملموسی در شخصیت محوری اش، الگوی روایی مستند را شکل می دهد.

«شهر زیبای من» فضایی عادی و قابل باور خلق می کند. دلیل تحقق این امر به نظر نزدیکی و جلب اعتماد سوژه و پرداختن بر درونیاتی است که در حالت نرم، شخصیت های حاضر در آثار مستند، به راحتی در اختیار تولید کنندگان قرار نمی دهند. به طور مثال باور اینکه فاش ساختن فریبکاری دوست داشتنی اش برای دور زدن تست هوش در جهت معافیت از سربازی، ممکن است بعد ها برای شخصیت محوری دردسر ساز شود، موردی است که تنها با ایجاد اعتمادی متقابل بین مستندساز و سوژه شکل می گیرد. مواردی از این دست در مستند «شهر زیبای من» زیاد است.

تعدد لوکیشن در مستند «شهر زیبای من» از سویی روایت را جذاب می کند و آشفتگی و معلق ماندن سوژه را در میان ادارات نمایش می دهد و از سویی عنوان مستند را جذاب جلوه می دهد. به نظر با این عنوان، متعاقبا باید از تعدد لوکیشن بهره برد تا فضایی که ماهیت شهر و وسعتش را ایجاد کند، شکل بگیرد. اگر این تعدد لوکیشن نبود، تنهایی شخصیت محوری در دل جامعه و قانون به نمایش در نمی آمد. اینها همان مواردی است که سینمای مستند نیازمند آن است. هماهنگی بین عناصری که واقعیت بیرونی در اختیار تولید کننده قرار می دهد و تولید کننده با ترکیب آن به اثری قابل اعتنا دست می یابد. در مستند «شهر زیبای من» این سو و آن سو رفتن مردی که بین سلامتی و نقص ذهنی معلق مانده، حسی توام با درماندگی و تلاشی بی ثمر برای تحقق آمال ایجاد می کند، هرچند آن امید همیشگی برای نیل بدان اهداف همواره هست.

حتی مکان هایی که تصویربرداری در آن به شدت سخت می نماید در مستند از قلم نمی افتد تا روایت از نفس نیافتد و منطق روایی حفظ گردد. به طور مثال سکانس مربوط به نیروی انتظامی یا ثبت تصاویر متعلق به اداره مربوط به معافیت پزشکی به صورت زنده در مستند درج می وشد، که یقینا همه ی اینها می توانست در صورت کوتاهی مستندساز، ثبت تصویری نشود و نتایح آن تنها با گفتگو، آن هم پس از جلسه به مخاطب ارائه گردد.

به نقد این مستند چه امتیازی می دهید؟
5/5 - (2 امتیاز)


راهنمای امتیازدهی

نقد و نظر خود را برای ما ارسال کنید

بدون دیدگاه