کرونا و فراموشی

مستند «ABCD» به روزهای آغاز کرونا و بهت جامعه ی نمونه تهران در قبال این پاندمی می پردازد. فراموشکاریِ جامعه در قبال رویدادهایی که پشت سر می گذارد، احتمالا بر جذابیت این مستند کرونایی افزوده است. توضیح اینکه در مستند «ABCD» آن بخش از همه گیری بیماری کرونا و اثرات آن به نمایش در می آید که با وجود لمس کردن آن توسط تک تک شهروندان تهرانی و ایرانی و حتی جهانی، هنوز پرداختن به آن تا حدودی جذابیت دارد. ما درباره ی سکونی که کرونا به زندگی مان تزریق کرد با خبریم و خودمان جزئی از شوک روزهای آغازین این پاندمی بودیم. مخاطبان این مستند (جز آنهایی که بر اثر این بیماری مردند!) هر کدام تک تک، آنچه در این مستند به تصویر کشیده می شود را با پوست و گوشت خود حس کردند. تنهایی و خانه نشینی و بیکاری و یاس را. حالا می پرسیم، چه چیزی در این مستند می تواند جذاب باشد وقتی با رجوع به گذشته، خودمان بخشی از همان سناریوی واقعی کرونا بودیم؟ بله، فراموشی!

تمام اتفاقات و مضمونی که در مستند «ABCD»  پرداخته می شود، تکراری است.

در خوانش اول می توان ادعا کرد، این اثر برای ساکنان سیاره ای دور در کیهان ساخته شده تا ملتِ آنجا از حال و احوال زمینی ها و رنجی که بر اثر یک بیماری فراگیر متحمل شدند، با خبر شوند و درس بگیرند یا از این تجربه ی هولناک بهره ای ببرند. چرا که در این مستند، تماما تاکید بر تجربیات ملموس خود ماست، اما با نگاهی به زمان تولید مستند و اکنونی که ما بازیگرانِ این اثر در زندگی عمومی خود داریم می توان تا حدودی بر بازگشت جذابیت از دست رفته اثر اعتقاد پیدا کنیم. همانطور که گفته شد، عامل «فراموشی» اینجا به داد مستند «ABCD» رسیده است. کافی است نوع وحشت و جنس زندگی جامعه در دوران آغازین پاندمی کرونا را با اکنونمقایسه ای کنیم. سکوت و سکون و وحشت و خانه نشینی آن روزها، حالا تبدیل به عادی سازی رفتارهای اجتماعی شده است و این درحالی است که از نظر تعداد کشته های روزانه ی کرونا، آمارهای بعدی بسیار بیشتر از گذشته است. به عبارتی جامعه ی نمونه تهران که در این مستند بدان اشاره ی مستقیم می شود در آغاز دوره ی پاندمی، با آمار مرگ کمتر، دچار وحشت و خانه نشینی خودخواسته شد، اما همین جامعه در اوج دوره ی مرگ و میر، دچار یک بی تفاوتی و رفتاری نترس با این بیماری گردید. به همین دلیل یادآوری روزهای خلوت تهران و هراس هولناک مردم آنجا در مستند «ABCD» می تواند برای جامعه ای فراموشکار جذاب باشد. مستند دقیقا بر روی همین مفهوم دست می گذارد و عدم تازگی اطلاعاتش را پوشش می دهد.

ورای این موضوع که درباره مستند «ABCD» طرح شد، در کلیت ماجرا، فیلم دارای فراز و فرود و اطلاعاتیِ دست اول نیست. همه ی مخاطبان این مستند احتمالا می دانند در روزهای آغازین پاندمی چگونه دولت در قبال اعلان بیماری دچار تردید و یا سهل انگاری بود. اینکه باورِ وجود چنین بیماری هولناکی با توجه به تجربه ی کشور چین در مرگ و میر، در ایران در روزهای ابتداییِ پاندمی نادیده گرفته شد، به نظر از حافظه ی ایرانی ها پاک نخواهد شد و ارائه ی آن در یک مستند، تنها به عنوان یک یادآوری، ارزشمند است و نه در ساحت ارائه ی اطلاعاتی تازه، تا به خاطر همین تازگی، ایجاد جذابیت کند! مستند تماما دست بر روی همین مرور رفتار حکومت و جامعه در مواجهه با کرونا می گذارد و جز یادآوری آن، منظور و ایده ای دیگر ندارد.

مستند «ABCD» در آغاز با به رخ کشیدن اخباری از مسئولین کشوری در جهت توطئه بودن اخبار جهانی کرونا درباره ی ایران و در ادامه با گشت و گذار دوربین در شهر خالی از عابر و خودرو، قطار و اتوبوس شهری و فرودگاه خلوت، ، مغازه های تعطیل، می خواهد زاویه دیدی انتقادی به رویداد نیز داشته باشد؛ اما موضوع و مضمونی که می تواند یگانه باشد، با پرداختن بر مشکلات جسته گریخته ی دیگری به بیراهه می رود. به طور مثال مستندی که در ابتدا سخنان غیرکارشناسی رئیس جمهور وقت درباره ی توطئه دشمنان در قبال کرونا و تعطیلی کشور را پیش می کشد و ما را برای دیدن مستندی انتقادی آماده می کند، در چند پلان تقطیع شده، کارگری موتور سوار یا یک پیک موتوری و چالش های فقر و تاثیر شرایط کرونایی بر او را بررسی می کند که به هیچ عنوان ربطی به موضوع اصلی یا پیش فرض مستند ندارد. به عبارتی مستندساز دست به سوی هر عاملی که به کرونا مربوط بوده دراز نموده تا اثرش را با وجوهی مختلف ارائه کند. این امر بی شک ضربه ای جبران ناپذیر بر وحدت موضوعی مستند وارد نموده است.