غذاهای بی داستان

گاهی سوژه ها در مدیوم مستند، ناب و بکرند و اما اجرای این سوژه ی بکر، تکراری است؛ که در این حالت اصطلاحی با این مفهوم از جانب مخاطبان درباره ی اثر نهایی بیان می شود: «مستندساز سوژه را حرام کرده است.» گاهی نیز سوژه تکراری است و بارها در حالات مختلف و در رسانه های مختلف بدان اشاره شده، اما اجرا جذاب و قابل اعتناست. در این حالت دوم چیزی که اثر نهایی را ارزشمند می کند توان و تبحر مستندساز در بیان است. این مساله مختص به مستند و مستندسازی نیست و در همه ی شکل های هنری و رسانه های مختلف قابل مشاهده است. با این حال مستند «انسان گرسنه» سوژه ای زبانزد دارد که توسط مستندساز با ایده ای جدید همراه شده و هم اینکه اجرایی به شدت قابل توجه دارد. به دلیل همین ایده و انگاره ای نو که بر سوژه ی اصلی مستند تزریق شده است و با کمی دقت نظر، حتی نمی توان موضوع غذا در این مستند را نیز با انگ تکراری بودن خدشه دار کرد، چرا که موضوعِ کلی و فراگیرِ «غذا» در مستند «انسان گرسنه» با نگاهی تازه و به شیوه ی پژوهشی فیلمیک، بر موضوعی به شدت موشکافانه و جزئی تاکید دارد:«عدم سیر شدن انسان با وجود پرخوری اش!»

بنابراین می توان هم از منظر اجرا و هم از نظر سوژه، «انسان گرسنه» رامستندی قلمداد کرد که در گونه ای پژوهشی، بسیار قابل اعتناست.

مستند تنها بر معرفی، توصیف یا شرح تاریخ غذا اکتفا نمی کند. گرچه همین موارد کلی در اغلب مستندهای درجه چندم به عنوان پایه ی اصلی موضوع برگزیده می شوند، در مستند «انسان گرسنه» چنین رویکردی با تاکید بر نکاتی تازه ارائه می گردد. روایت، صرفا خود غذا و تاریخ مفصل آن نیست، بلکه انسان و چگونگی مواجهه او با این پدیده در قالب فرهنگ و تاریخ مورد بررسی قرار می گیرد. به دلیل وجود یک متغیر به نام انسان در کنار موضوع غذا، می توان دریافت هایی فلسفی و اجتماعی را در مستند «انسان گرسنه» به روشنی مشاهده نمود. اینکه ترقی و رشد انسان در اعصار، چگونه سبب شده است تا «غذا» به عنوان یک نیاز در گذشته، هم اکنون به عنوان یک کالا در جهانی صنعتی و تکنولوژیک معرفی گردد. کالاوارگی غذا، عنوانی است تازه تا با فهم آن بپذیریم، انسان این قابلیت را نیز دارد که حتی از بدیهی ترین نیاز جسمی اش که در دل فرهنگ نشسته است، به عنوان ابزاری برای دیگر اهداف بهره ببرد.

اینکه در عنوان مستند از کلمه «گرسنه» استفاده شده است، دقیقا کارکرد کالاوارگی غذا را توجیه می کند و مستندساز با تاکید بر این کلمه و کلمه ی «انسان»، بار معنایی را از سر موضوعی همچون خود «غذا» برمی دارد و بشر را در مرکز توجه قرار می دهد. به همین دلیل یک مستند با سوژه ای ساده، مبدل به اثری با موضوعی جذاب و ارزشمند می گردد.

غذا، علاوه بر بحث نیاز طبیعی، به دلیل تنوع و چگونگی تولید، دارای جنبه های فرهنگی نیز هست. مستند «انسان گرسنه» خلاء این فاز فرهنگی را در غذاهای مدرن با بیان فقدان «داستان غذا» شرح می دهد. پرداختن و اشاره بر داستان غذاها، بی شک یکی دیگر از نکات مثبت مستند در ایده پردازی است. این مساله سبب می شود تا مستند حاوی روایات فرعی جذابی باشد که خود دارای همبستگی موضوعی با درونمایه اصلی مستند است. به عبارتی این روایات فرعی در قالب داستان غذا و فقدان آن در خوراک انسان مدرن، دارای زمینه چینی و بهره برداری در مستند «انسان گرسنه» است که به خوبی و بدون حاشیه پردازی در دل روایت گنجاده شده است. مستندساز برای زمینه چینی، در پلان های آغازین، با اشاره بر وجود داشتن داستان برای «غذا» در گذشته، پایان مستند را تاثیرگذار می سازد. آنجایی که ما با کمپین ها یا گروه هایی مواجهیم که سعی دارند با رساندن غذاهای بومی و سنتی با اتکا بر امکانات دنیای مجازی به دست مصرف کنند ای مدرن، شرح داستان غذا را نیز در بسته بندی لحاظ کنند.

مستند «انسان گرسنه» آلوده ی پروپاگاندای تزئینی گیاه خواری یا گوشت خواری افراطی نمی شود. این خود نکته ای است که به واسطه ی آن می توان اصالت موضوعی مستند را درک نمود. در یک صحنه، پرداختن بر یک غذاخوری گیاهی این شبه را ایجاد می نماید که انگار مستند وارد فازی تازه در توصیف فواید گیاه خواری شده است؛ اما این نیز روایتی فرعی است تا ایده ی اصلی مستند با جنبه هایی متفاوت پرداخت گردد. چرا که همان نقدی که بر مصرف افراطی گوشت در اثر وجود دارد شامل زرق و برق برخی از گیاهخواران یا تولید کننده ی غذای گیاهی نیز می شود.

ریتم مستند پا به پای موضوعش، جذاب است. ترکیب انواع شیوه های تولید و ارائه ی روایت از جمله: مصاحبه، آرشیو، گفتارمتن، تصاویر زنده درباره ی غذا، نگاه اسطوره ای به غذا، تصویرسازی و انیمیشن و حتی گفتگوی آنلاین با نویسنده و اشخاصی در سرتاسر جهان، سبب شده است تا مخاطب با چنین تنوعی در بیان، همواره به پای موضوع بنشیند و تا پایان، مستند را دنبال کند.