فقدان یک متضرر ازلی

مستندی پژوهشی و انتقادی درباره واردات لوازم خانگی کره ای به ایران که سبب شده دست صنعت گر و تولید کنده ی داخلی از بازار ایران کوتاه شود. چنین موضوعی یقینا دارای موافقان و مخالفان متعددی است. چرا که قانون واردات و یا عدم واردات چنین محصولاتی دو سوی متضرر و منتفع دارد که ممکن است با تغییر قانون، جای ذی نفعان و متضرران نیز تغییر کند. از یک سو وارد کنندگان و شرکت های سرمایه گذاری و نمایندگی ها و از سوی دیگر تولید کنندگان داخلی هر کدام به نوبه خود ممکن است با واردات یا عدم واردات چنین کالاهایی به سود و یا زیان های هنگفت برسند. مستند «ساید بای ساید»چنین چالشی را با موضوع تحریم های آمریکا علیه ایران ادقام می کند و به بررسی دلایل افول صنایع لوازم خانگی در ایران پس از انقلاب می پردازد و البته نکته ای که در لا به لای جدال وارد کنندگان و تولیدکنندگان در این مستند هیچ اهمیتی ندارد، خود مردم و جامعه ی مصرف کننده ی ایرانی است.

مستندساز تلاش دارد دو وجه ماجرا را به یک اندازه در اثرش نمایان کند. هم نقطه نظرات وارد کنندگان که شرکت هایشان با تحریم دچار رکود و ضرر شد و هم تولید کنندگانی داخلی که با رفع تحریم ها در گذشته و با ورود مجدد خارجی ها به بازار ایران، بازار داخلی و مهمترین بخش مشتری هایشان را از دست دادند.

مستندساز تلاش دارد دو وجه ماجرا را به یک اندازه در اثرش نمایان کند. هم نقطه نظرات وارد کنندگان که شرکت هایشان با تحریم دچار رکود و ضرر شد و هم تولید کنندگانی داخلی که با رفع تحریم ها در گذشته و با ورود مجدد خارجی ها به بازار ایران، بازار داخلی و مهمترین بخش مشتری هایشان را از دست دادند.

حال در روزهایی به سر می بریم که زمزمه های رفع تحریم ها و برجام به گوش می رسد، این احتمال وجود دارد که با رفع این تحریم ها، تمام تلاش چند سال اخیر شرکت های داخلی برای احیای صنایع داخلی مجددا با واردات بی رویه از بین برود. مستند نکات یاد شده را به عنوان چالش اصلی مستندش برگزیده است و با مصاحبه و گفتارمتن و آرشیوی که تاریخ واردات و تولید در ایران را شرح می دهد به بررسی موضوع می پردازد.

با وجود پر و پیمان بودن ارجاعات و مصاحبه هایی داغ، نکته ی اساسی در چنین مستندی فقدان رکن سومی است که در مستند غایب است. مصرف کننده! مردم! مردم کجای ماجرا هستند؟ جالب اینکه با ضرر وارد کننده در دوران تحریم و با ضرر تولید کننده ی داخلی در دوران رفع تحریم و واردات کالای خارجی، در هر حال این مصرف کننده ی ایرانی است که متضرر ازلی لقب دارد. او در هر صورتی بازنده ی بازی بزرگی است که از یک طرف مجبور بر خرید اجباری کالایی بی کیفیت، همچون خودروی طیاره ی دولتی است و از سویی بابت تحریم، هم اوست که با قیمتی که سالانه چند برابر می شود، مجاب به خرید کالای خارجی گران قیمت است. اینها در مستند «ساید بای ساید» در لا به لای جنگ زرگری مستندساز پنهان می ماند و به کل اثری از مصاحبه ای گیرا و تکان دهنده درباره آن نیست.

مستند «ساید بای ساید»با وجود تقابل دوگانه ی تولید کننده و واردکننده و درج نقطه نظرات هر دوی این جناح، اثری یکطرفه است. نریشن کارکرد موافق با تولید کننده ی داخلی دارد و متعاقبا این نریشن نقطه نظر خود مستندساز نیز هست. با این وجود تقابل های موجود در مستند به شدت جذاب است و به دلیل انتخاب مصاحبه شونده هایی با بیان قابل قبول، اثر در زمینه ی گفتگو و انتقال اطلاعات دارای شیوایی قابل اعتنایی است.