معرفی یک پیرمرد به ترتیب

معرفی مسالمت آمیز یک پیرمرد 90ساله با پلانهایی تکرار شونده از نظر محتوا و شکل، موضوع مستند «ملامحمد» است. پیرمردی که همه کاره ی یک ده در روستایی واقع در استان خراسان جنوبی است و علاوه بر انجام اموری که جزء وظایفی است که در گذشته در روستاها بر عهده ی افرادی تحت نام «ملا» قرار داشت، با وجود کهولت سن شغل بنایی را نیز ادامه می دهد. حل اختلافات معمولی و همیشگی در روستاها بر سر حدود زمین و مرز، وساطت برای حل اختلاف های خانوادگی، ترتیبات عزاداری و خواندن نماز میت، نوشتن قولنامه و عریضه و اسناد محلی، پند و اندرز ناامیدان و موعظه آنها و چیزهایی از این دست، کارهایی است که او در قالب یک ریش سفید یا ملا در روستا بر عهده دارد.

چنین شخصیتی در مستند «ملامحمد» در قالب پرتره معرفی می شود و اجرای این پرتره نیز بدون هیچ فراز و فرودی به ساده ترین شکل ممکن ارائه می گردد.

چنین شخصیتی در مستند «ملامحمد» در قالب پرتره معرفی می شود و اجرای این پرتره نیز بدون هیچ فراز و فرودی به ساده ترین شکل ممکن ارائه می گردد.

مستندساز از چند ابزار برای معرفی او استفاده می کند که تکرار آن در جای جای مستند، اثر را از پویایی می اندازد و ریتم را نیز از نفس می اندازد. به طور مثال هرگاه حرفی برای گفتن باقی نمی ماند، صحنه هایی از شعرخوانی پیرمرد که اغلب دلی است و نه اشعاری تخصصی و بیشتر معرفی خود اوست و همچنین ابیاتی توصیفی و مدحی، در مستند در فواصلی مختلف جای می گیرد. اینگونه که مستند روایتی دارد که در حال طی نمودن یک دور باطل است. یک کار یا خدمت یا مشکل گشایی از اهالی، توسط پیرمرد شرح داده می شود، سپس یک صحنه از شعرخوانی اش و مجدد کاری دیگر از او و یک مشکل گشایی دیگر… و این روند تا پایان ادامه می یابد.

به همین دلیل مستند «ملامحمد» مستندی نیست که چالشی را طرح کند یا به طور مثال از دل یک مشکل یا حتی یک اختلاف در بین اهالی، پیرمرد را به صورت غیرمستقیم معرفی نماید. معرفی نامه، به صورت کاملا مستقیم و فرمایشی صورت می گیرد. در این حالت، دوربین نیز تنها در حال ثبت تصویر بدون هیچ خلاقیتی است و ضعف مفرط در پلانهای خصوصی و خانوادگی او بیش از هر چیزی به چشم می آید. پیرمرد در کنار همسر مسنش، دقایقی به صورت فرمایشی با حضور آزاردهنده دوربین، به تمجید از بانویش و سالهای زندگی مشترکشان می پردازد و همسر نیز متقابلا چنین می کند و چنین می گوید. نه اینکه این تمجید جزئی از رفتار این دو زوج سالخورده نیست، بلکه آنچه در این پلانها غایب است عنصر باورپذیری است که نمی توان آن را برگردن شخصیت ها انداخت. چیزی که مستقیما بر نوع اجرا و حالت و زاویه دوربین و خواسته ی مستندساز از شخصیت هایش ربط دارد.

پایان بندی هم همان شکل همیشگی است. اطلاعات به پایان می رسد و دوربین به سراغ اهالی می رود تا آنها هم شروع کنند به توصیف مستقیم پیرمرد و خدماتش. تمامی اینها مستند را تبدیل به اثری بدون جذابیت و فاقد تاثیرگذاری می نماید. این در حالی است که خود سوژه به خاطر شرایط سنی و کنشی که دارد می توانست بهتر از این با اجرایی مناسب تر معرفی گردد.