هفتمین جشنواره تلویزیونی مستند

جشنواره مستند، جشنواره تلویزیونی مستند، جشنواره فیلم، جشنواره عکس و جشنواره مستند نگاری

نقد مستند «نبرد اِدِسا»

نقد مستند «نبرد اِدِسا»

رحیم ناظریان

تلفیق شیوه هایی متعدد برای روایتی تاریخی

شیوه هایی متعدد برای طرح و گسترش روایتی تاریخی یکی از ویژگی های مثبت مستند «نبرد ادسا»ست. گفتارمتن بر روی تصاویری متعلق به زمان حال از بقایای آثار بجا مانده ی باستانی، جلوه های ویژه و تصویرسازی، بازسازی نمایشی و بعضا تئاتری گفتار و اعمال سلحشوران باستانی ایرانی و رومی، استفاده از نظر کارشناسان تاریخی و… مواردی است از تعدد شیوه، در اجرای این مستند که با دقت کنار یکدیگر نشسته است. نکته جذاب بین این شیوه ها که بیشتر از باقی به چشم می آید بازسازی است. صحنه های نمایشی که منولوگ سران سپاه ایرانی و رومی و پادشاهان را شامل می شود، با امکاناتی قابل توجه در مستند «نبرد ادسا» تولید می شود. این بازسازی که شمایلی تئاتری دارد از این جهت جذاب است که در اغلب صحنه ها برای پوشش گفتار خود شخصیت های باستانی بکار می رود. این امر سبب می شود تا آنچه قرار است از طریق گفتارمتن بیان گردد و خطابه ی یک پادشاه به صورت غیرمستقیم از زبان نریتور ادا گردد، به صورت مستقیم توسط خود پادشاه یا سردار نظامی باستانی ارائه می شود. این انتخاب دو کارکرد اصلی دارد، یکی تاثیرگذاری بیشتر گفتار شخصیت باستانی است و دیگری جذابیت اجرایی مستند.

وقتی مستندی با روش هایی متنوع به شرح روایت می پردازد، بزرگترین چالش، هماهنگی بین این روشهاست. به عبارتی همنشینی پلانهایی با فرمت بازسازی در کنار تصاویر اکنونی و اورجینال یا تصویرسازی و انیمیشن، به دلیل تفاوت های بیانی ظاهری و مشهود، کار را برای انسجام فرمی و بصری سخت می کند. با این حال در مستند «نبرد ادسا» این شیوه ها با تمهیداتی مختلف، ساختار را می سازد بدون اینکه بخشی از بخش دیگر برتری بیابد یا اینکه تفکیک این بخش ها به صورت نخ نما اتفاق بیافتد.در صحنه ای چهره ی یک سردار نظامی در یک نقش برجسته ی واقعی، با دیزالو بر چهره ی بازیگری که نقش همان شخصیت باستانی را ایفا می کند، به خوبی دو فضا و حالت را به یکدیگر متصل می نماید و مخاطب را بدون دقیق شدن بر این تغییرِ شیوه با ادامه ی روایت همراه می سازد. یا در اغلب موارد، مستندساز برای تغییر فاز و تغییر شیوه ی بیان، نقطه ی اوجی برای پایان صحنه ای می یابد و با اتصال محتوا، دو صحنه با دو شیوه ی مختلف را بدون شکاف در کنار یکدیگر قرار می دهد.

شرح استنادیِ یکی از مهمترین جنگ های برون مرزی ایران باستان نیز در این مستند به خوبی اجرا می شود.

مستندهای تاریخی، بنا بر دلایلی مشخص، آثاری مهجور در مستندسازی ایران هستند. یکی از اصلی ترین موارد، تامین مالی تولید چنین آثاری است. بی شک اتکا نمودن بر اسناد و مصاحبه با کارشناسان تاریخی و استفاده از گفتارمتن و همچنین ثبت تصاویری از آثار باستانی که متعلق به سوژه ی مورد نظر تاریخی است، معمولی ترین راه های تولید مستندهایی با چنین موضوعاتی است. اغلب آثار برای تولید، تنها بر همین موارد یاد شده تاکید دارند و اینها راه هایی است ساده و اغلب با هزینه هایی به مراتب کمتر، تا مستندی تاریخی تولید گردد. مستند «نبرد ادسا» قابل اعتناست، چرا که توانسته است منابع مورد نیاز برای گسترش دامنه ی اجرایی را فراهم نماید و بیننده را با اشکال مختلف، به رویداد تاریخی نزدیک کند.

دومین چالش در تولید چنین آثاری در ایران، محدودیت هایی است در قبال عدم اقبال تاریخ قبل از اسلام در رسانه های دولتی که همین امر سبب می شود تا تامین مالی یا حتی پذیرش چنین آثاری گاها با دردسرهایی همراه گردد. چنین چالشی در مستند «نبرد ادسا» با تاکید بر مفاهیمی ذیل اقتدار ملی، قدرت باستانی ایران و حس وطن پرستی مردمان باستانی ایران تا حدودی رفع می گردد.

شرح استنادیِ یکی از مهمترین جنگ های برون مرزی ایران باستان نیز در این مستند به خوبی اجرا می شود.

مستند با پرداختن بر دو سند، یکی نقش برجسته های متعدد استان فارس و دیگری مکتوباتدیواره‌های بُن خانک در محوطه تاریخی نقش رستم، وجاهت اثر را تعیین می کند. در طول اثر نیز همچنین از نقاشی هایاوژن فلاندن که در سال ۱۲۱۹ (۱۸۴۰ میلادی) و در زمان محمدشاه قاجار به ایران آمده بود نیز بهره می برد تا علاوه بر اسناد تاریخی و باستانی، مخاطب با سوژه از منظر یک مستشرق نیز آشنا گردد. اوژن فلاندن صاحب طراحی و نقاشی هایی از آثار تاریخی و باستانی سراسر ایران است که در سفری دو ساله، این آثار را از ابنیه باستانی ایران ترسیم نمود. مستندساز در فواصل زمانی مختلف با ترتیبی به آثار فلاندن نیز رجوع و از زاویه دید او ما را با سویه هایی جدید از مکان ها و آثار باستانی، آن هم در دو سده پیش روبرو می کند.

به نقد این مستند چه امتیازی می دهید؟
4.8/5 - (10 امتیاز)


راهنمای امتیازدهی

نقد و نظر خود را برای ما ارسال کنید

بدون دیدگاه