سخت کوشی و رنج یک مددکار

یک مددیار در یک اورژانس اجتماعی که با تلفن به آسیب دیدگان مسائل اجتماعی مشاوره می دهد و البته خودش نیز در گذشته و کودکی از نظر روحی تحت تاثیر ماجرایی با مایه ی آسیب اجتماعی بوده، اما از آن به سلامت گذشته است، سوژه ی مستندی تحت عنوان«کد ۱۰۰۰» است. شخصیت محوری، مردی است که از کم بینایی رنج می برد و در موقعیت هایی در خلال زندگی دیگران قرار می گیرد و در طول اثر ما با جزئیاتی از زندگی خانوادگی و همسر و فرزندانش نیز مواجه می شویم.

بنا بر نکاتی که یاد شد و در «کد ۱۰۰۰» نیز شاهدش بودیم، مستند می توانست با تاکید بیشتر بر موقعیت هایی که با تماس های تلفنی مددجویان با شخصیت محوری ایجاد می شود، نوع ارائه ی اطلاعات را تغییر دهد و نقش دیگران را در اثر، برای ترسیم ابعادی بیشتر در روایت پر رنگ نماید. در حالت کنونی ما با اثری تک بعدی که اطلاعاتش را در اکثر موارد مستقیم منتقل می کند مواجهیم.

مستندساز راه ساده را انتخاب نموده و به معرفی مستقیم روی آورده است. به طور مثال شخصیت محوری، خودش روبروی دوربین قرار می گیرد و کودکی و چالش ها و رنج هایش را که صورتی از آسیب های اجتماعی و خانوادگی است، شرح می دهد.

این روند مستقیم بدین صورت اجرا می گردد که تماس های مددجویان اجتماعی با شخصیت محوری که خود کارشناس اورژانس اجتماعی است، تنها برای معرفی شغل او در مستند لحاظ می شود. ورودی مستند برش هایی از این تماس هاست تا از قبال آن بفهمیم شغل او چیست و چه وظیفه ای در برابر تماس گیرندگان دارد. در روایت مستند، هیچ کدام از مددجویان اجتماعی و چالش خانوادگی یا مشکلاتشان کالبدشکافی نمی شود یا اینکه هیچ وقت شاهد تاثیر متقابل مددکار و مددجو بر یکدیگر نیستیم. فقط همین معرفی شغل و تشریح وظایف شخصیت محوری در قالب مددکار است که اهمیت دارد.

وجود دو طرف ماجرا به عنوان یک پتانسیل یا یک انرژی و بُعدی تاثیرگذار و بالفعل در نهاد سوژه ی مورد نظرِ مستندساز، وجود دارد اما از آن بهره ای برده نمی شود. اگر شخصیت محوری، بیش از آنچه در روایت کنونی مستند شاهدیم، با چالش مددجویان درگیر می شد و راه و روش حمایت و مشاوره و کمک روحی اش به آنان را با طرق مختلف می دیدیم، یقینا معرفی خود او و کم بینایی اش و زندگی آرام در کنار خانواده و فرزندانش و گذشته اش بیش از این تاثیرگذار بود. در روایت کنونی مستند، مستندساز یکی از دو طرف ماجرا یعنی مددجویان را حذف می کند یا اینکه از آنها به عنوان ابزاری تنها برای معرفی شخصیت محوری و شغلش بهره می بردو همین سبب می شود تا بار ارائه ی اطلاعات بر دوش خود شخصیت و اطرافیان نزدیک یعنی خانواده اش بیافتد.

مستندساز راه ساده را انتخاب نموده و به معرفی مستقیم روی آورده است. به طور مثال شخصیت محوری، خودش روبروی دوربین قرار می گیرد و کودکی و چالش ها و رنج هایش را که صورتی از آسیب های اجتماعی و خانوادگی است، شرح می دهد. یا اینکه همسرش نیز به صورت مستقیم این آسیب ها را با مایه ای از تمجیدی که از یک همسر دلسوز و مهربان سراغ داریم، توضیح می دهد. کافی است فکر کنیم اگر ارائه ی این اطلاعات در خلال یک مشاوره با یک مددجو رخ می داد تا چه میزان می توانست قدرت بیانی بیشتری داشته باشد. به عبارتی در مستند «کد ۱۰۰۰» ابعاد و زوایا و امکانات در خود سوژه نهفته است اما آنچنان که قابل اعتناست بدان توجهی نمی شود.

در طول مستند برخی از صحنه ها نیز به دلیل ماهیت خصوصی بودنش، با دوربینی محتاط ثبت می شود که همین امر فاصله ای بین ما و لحظات خصوصی سوژه، ایجاد می کند تا شاهد لحظاتی باورپذیر تر باشیم.