سفر به حاشیه ی یک رودخانه

هر آنچه قرار است در مستندی کمتر از سی دقیقه درباره ی رودخانه بهمنشیر که یکی از شاخه‌های رود کارون در استان خوزستان و آبادان است بدانیم در مستندی با نام همین رودخانه می بینیم. مستند «بهمنشیر» از پیشینه ی تاریخی رودخانه که تا دوران پیش از اسلام قدمت دارد و سرچشمه اش و همچنین فرهنگ پیرامون آن اطلاعاتی ارائه می کند. این مستند با استفاده از تصاویر زنده و گزارش گونه از محیط؛ گفتارمتن پژوهشی، مصاحبه هایی با اهالی منطقه و کمی هم تصاویر آرشیوی، به روایت سرگذشت رودخانه و حواشی اش می پردازد.

مستند «بهمنشیر» نگاهی مختصر بر نقد شرایط نیز دارد که تا حدودی اثر را از حالی صرفا معرفی نامه ای خارج می کند.

«بهمنشیر» مستندی است که به دلیل شکل روایت و روشی که مستندساز برای بیان موضوع و توصیف سوژه انتخاب نموده، تنها در حدود یک معرفی نامه باقی می ماند و جذابیت دیداری اش معطوف بر همان تصاویر و اطلاعاتی است که منتقل می کند. با این حال در گونه ی مستندهای بوم شناختی، می توان «بهمنشیر» را حاوی پلان هایی قابل اعتنا قلمداد نمود که در زمینه ی معرفی و توصیف منطقه به خوبی عمل نموده است. 

موسیقی نواحی خوزستان در لابه لای تصاویر و رویدادهای فرعی نیز جذابیت دیداری و شنیداری را بیشتر می کند و هم اینکه بر حس و حال فضا می افزاید. به طور کل عنصر صدا در این مستند دارای نکاتی است که اثر را در قالب تلویزیون و مستندی آموزشی و خبری مورد توجه قرار می دهد. به طور مثال در دو صحنه شاهد استفاده از ابزار صدا و موسیقی فارغ از کارکرد معمول موسیقی متن در تولیدات تصویری هستیم. یکی صحنه ی معرفی بازار ماهی فروشان که ضربه های کارد به ماهی ها توسط ماهی فروشان با صدای سازهای کوبه ای خوزستان تلفیق می شود تا حسی همزمان از دو زمینه ی فرهنگی در باب موسیقی و غذا ایجاد نماید. دیگری در صحنه ای است که به کارگاه لنج سازان مربوط است. صدای کوبیدن میخ ها بر بدنه ی لنج های فرسوده و عملیات تعمیر آنها نیز هارمونی دارد و البته خود استادکار و تعمیرکار لنج نیز در گفتگویی کوتاه، اوقاتِ صبح و ظهر و شام را با نواختن متفاوت همین میخ ها توضیح می دهد. اینگونه که هر ریتمی از نواختن میخ ها با چکش، بیانگر ساعتی از روز خواهد بود.

مستند «بهمنشیر» نگاهی مختصر بر نقد شرایط نیز دارد که تا حدودی اثر را از حالی صرفا معرفی نامه ای خارج می کند. با این حال میزان این سویه ی انتقادی آنچنان نیست تا مود و شمایل مستند تغییر کند. انتقاداتی بر عدم لایروبی رودخانه و رسوب گذاری آن و خطری که کم عمق شدن مسیر رودخانه ممکن است در آینده به همراه داشته باشد، سرریز شدن فاضلاب شهری و نمایش آن با نمایی هوایی تا عمق دید بهتری ایجاد کند و نکاتی درباره ی آسیب های این فاضلاب ها و زباله های رها شده در رودخانه، عدم احداث یک اسکله ی حتی کوچک برای تغییر شکل ماهی گیری مردم محلی و رشد آن و توضیحی درباره ی بازار محدود کسب درآمد از طریق صید به خاطر فقدان اسکله و… مواردی است که نقدی بر بی توجهی متولیان را بیان می کند. با این حال برخی از این نقد ها نیز متناقض است. چرا که از یک سو گفتارمتن بر کم شدن صید ماهی به خاطر صید بی رویه اشاره دارد و از سویی خواهان احداث اسکله برای رونق ماهی گیری است.