قبل و بعد از مرگ سوژه

مستند به نظر در دو دوره زمانی جدا از هم در لوکیشن مورد نظر تصویربرداری شده که شامل قبل و بعد از درگذشت شخصیت اصلی است. مستند «کسی او را ندید» درباره یکی از شهروندان تبریزی است که به قول خودش و خانواده اش و مستندساز در درگیری های قبل از انقلاب دچار حادثه شده و معلولیت ناشی از آن نیز هیچگاه اثبات نگردید. چیزی که احتمالا او و خانواده اش را از همه مزایای حکومتی این اتفاق لااقل در بعد از انقلاب بی بهره کرده است.

مستند «کسی او را ندید» از نظر محتوا ماجرای رنجی نزدیک به چهل سال را فاش می کند که مورد توجه مردم عادی و همشهریان یا مسئولین قرار نمی گیرد.

از آنجایی که تصاویر مربوط به این شهروند حادثه دیده و معلول در زمان حیاتش، متعلق به سالهایی قبل است و مستندساز به نظر بعد از درگذشت او مجدد به مکان رجوع می کند تا اینبار در گفتگو با اهالی خانه و بازماندگان تتمه روایت را جمع بندی کند، چگونگی ترکیب این دو فاز جدا از هم در روایت اهمیت می یابد. چیزی که مستندساز به خوبی در تدوین یا در فیلمنامه اولیه از پس آن بر نمی آید. به این صورت که بعد از پلان هایی از خود شخصیت محوری، یعنی پیرمرد، (که تصاویرش سالها قبل ثبت شده) به ناگاه یکی از اعضای خانواده در کنار آرامگاه او نشسته و به توضیح و تشریح سوژه می پردازد. این در حالی است که مستندساز با وجود داشتن آرشیوِ قبل و بعد از درگذشت سوژه، می توانست روایتی منظم و دارای خطی مشخص داشته باشد. ترکیب این دو فازِ زمانی با یکدیگر در مستند «کسی او را ندید» در برخی صحنه ها با دقت صورت نمی گیرد تا این روایت دارای اثربخشی بیشتری شود.

یک تغییر موضع در فاز دوم مستند نیز به چشم می خورد و آن اینکه تصاویر و محتوای مربوط به پس از درگذشت پیرمرد، کاملا مربوط به رشادت همسر اوست. وقتی مستندساز سالها قبل با رجوع به مکان رویداد تصویربرداری را آغاز می کند، نیتی کاملا معطوف به خود مرد حادثه دیده و معرفی او دارد و وقتی سالها بعد، بعد از مرگ او به همان مکان می آید، نیت مستند، همسر شخصیت محوری و ایثاری است که در برابر همسر معلولش از خود به نمایش گذاشته. مستندساز می توانست این دوگانگی را حذف و اثری یکپارچه از نظر موضوع و نیت خلق کند که دلیل این مساله نیز همچنان به دلیل فقدان طرح یا فیلمنامه ای منسجم است.

با این وجود مستند «کسی او را ندید» از نظر محتوا ماجرای رنجی نزدیک به چهل سال را فاش می کند که مورد توجه مردم عادی و همشهریان یا مسئولین قرار نمی گیرد. مستندساز در پایان مستند دوباره با تغییر موضع و به شکل و شمایل آیتم های خبری یا گزارشی که سنخیتی با کلیت مستند ندارد، به سراغ همشهریان و همسایه ها می رود و با پرس و جو از آنها مهجور و ناشناس ماندن شخصیت محوری مستند را با روشی دیگر به رخ می کشد.

 از نکات تاثیرگذار مستند «کسی او را ندید» نیز می توان به نمایش رنج شخصیت محوری و استفاده از صدای او به عنوان گفتارمتن اشاره کرد.