جنگ یک طرفه درباره تول گیری

کشمکشی که بین عوامل طب سنتی و مدرن بر سر یک روش درمان در مستند رخ می دهد، تا حد زیادی دلیل جذابیت روایی اثر است. از سویی دیگر افراد و شکل درمان سنتی یا عملی که بندی ها انجام می دهند نیز بار نمایشی جالب توجهی دارد. این روش درمانی که به خارج کردن چیزی از گلو با ترفندهایی سنتی مربوط است، امروزه توسط بسیاری از پزشکان رد می شود و علم در برابر آن موضع گیری سختی دارد.

جالب اینکه مستندساز حتی در قبال طب مدرن و درمان بیماری به روش علمی، تا حدودی موضع گیری منفی نیز دارد.

نمی توان با قطعیت درباره زاویه دید مستندساز نظر داد، چرا که هر دو طرف ماجرا، ادعای خود مبنی بر راستی عمل خود یا انکار دیگری را بیان می کنند. با اینکه شخصیت محوری مستند یک زوج میانسال با تجربه ای اجدادی در طب سنتی و تخصص تول‌گیری (خارج کردن چیزی از گلو با فوت و انگشت) هستند و مستند بر پایه حضور و اعمال آنها پیش میرود، اما حضور متعدد چهره هایی مخالف، اعم از پزشک یا شعبده باز و کارشناس، توازن را در بین دو سوی ماجرا برقرار می کند. نهایت اینکه با وجود توازن و پرداختن بر ادعاهای هر دو طرف ماجرا در برخی صحنه ها می توان تا حدودی نیت جانبدارانه مستندساز بر طب سنتی را حس نمود.

اعم پلانها بر نحوه اجرای سنتیِ «تول گیری» یا درمان به روش «بندی ها» اختصاص دارد. بیمارهایی که می آیند و خود را در اختیار طبیب سنتی قرار می دهند و به زعم طبیب، درمان می شوند. نماهایی بسیار زیاد از فوت کردن در بینی بیمار و انگشت کردن در دهان و خارج کردن یک زائده از گلو، در مستند هست که اصرار زیادی دارد عمل «بندی ها» را توجیه یا تایید کند. شاید اینطور استنباط شود وجود این حجم از پلان، مربوط به شغل «بندی ها» به دلیل موضوعیت اثر است. بدین صورت که عنوان اثر نیز اشاره ای مستقیم بر این شغل دارد و به طور کل مستند در حال شرح یک روش از درمان بیماری از طریق طب سنتی است، اما از آنجایی که مستند، جدال دوطرف ماجرا را پیش می کشد، بهتر این بود تا درمان علمی نیز در حد چند پلان به نمایش در می آمد. مستندساز از این ماجرا، یعنی درمان از طریق علم پزشکی، با نیمه کاره رها کردن یک رویداد فرعی، یعنی اعزام یک بیمار نزد پزشک، طفره می رود و هیچگاه به صورت روشن تصویری روشن از علم و درمان بیماری ارائه نمی کند.

جالب اینکه مستندساز حتی در قبال طب مدرن و درمان بیماری به روش علمی، تا حدودی موضع گیری منفی نیز دارد. بیماری را دنبال می کند و طبق نقشه او را هم نزد یک «بندی» می فرستد و در ادامه نیز یک پزشک این فرد نمونه را معاینه می کند. بیمار پای اتاق عمل از درمان علمی انصراف می دهد و پروژۀ قیاس، ناتمام می ماند. حال سوال اینجاست آیا هیچ بیمار مشابهی در طول زمان طولانی تولید این مستند یافت نشد که گلوی خود را در اختیار بندی ها قرار ندهد و به علم اعتماد کند و تا پایان ماجرا برای اثبات نظر پزشکی که مخالف روشِ بندی هاست پای کار بماند؟

به همین دلیل میتوان تا حدودی بر زاویه بی طرف مستندساز شک نمود. او با اینکه ده ها بار خروج یک زائده از گلوی بیماران متفاوتی را نشان می دهد و با این کار بر صحت روش درمانی «بندی ها» مهر تایید می زند، اما برای اثبات نظر پزشکان، فرصت زیادی جز مصاحبه در اختیارشان نمی گذارد. پزشکان در مستند حضور دارند تا به صورت شفاهی بر «بندی ها» خرده بگیرند و «بندی ها» در مستند هستند تا روش خود را مدام به مخاطب نشان دهند. اینها همه به دلیل همان نگاه یک طرفه مستندساز است، که اگر این نگاه نبود، راه های زیادی می توانست وجود داشته باشد تا علم نیز دلایل متقن خود را به مخاطب عرضه کند. کار به جایی می رسد که به دلیل کثرت پلان های متعلق به «بندی ها» و موفقیت در خارج کردن یک شیء از گلوی بیماران، احتمالا اکثر مخاطبان، دلداده این روش درمانی غیرعلمی می شوند.

نکته دیگر اینکه ادعا می شود «بندی ها» زائده یا شیء یا استخوان یا هر چیز خارجی که ادعا می کنند از گلوی بیماران بیرون می آورند، از اساس با ترفندی، قبل از شروع درمان، با خود به همراه دارند. یعنی هیچ چیزی در گلو وجود ندارد و این خودِ «بندی ها» هستند که با فریب و تردستی جوری وانمود می کنند که شیئی را از گلو بیرون می آورند. مستندساز برای این ادعای گروه مخالف نیز هیچ طرحی نمی ریزد. همان چیزی را نشان می دهد که خود «بندی ها» ادعا دارند. چند اسلوموشن را جانمایی و پرتاب شیء از گلو را به تصویر می کشد تا ثابت کند عینا این امر اتفاق افتاده است. حتی اگر مستندساز اشاره ای بر نافرمانی پزشکان برای اثبات ادعایشان می نمود، شاید این مستند می توانست منبعی باشد تا این روش سنتی درمان تایید گردد، اما تمام تلاش بر این است تا از زاویه خود «بندی ها» ماجرا تشریح شود و همین کفایت می کند تا همچنان شک و شبهه ها بر حقانیت علم یا طب سنتی لااقل در این نوع از درمان باقی بماند.

«بندی ها» مستندی است که روایت را با شیوایی پیش می برد، اما برخی از سکانس های بازسازی شده کارایی لازم را ندارند. رویدادی که با خاطره گویی جذابیت و باورپذیری بیشتری می توانست داشته باشد، در مستند با بازسازی، اعتبار خود را از دست می دهد. به طور مثال زنی که می خواهد ماجرای «تول گیریِ» سالهای قبل خود در یک قطار را تعریف کند، با همین شیوۀ گفتگو و روش مستقیم، به نظر راحت تر می توانست رویداد را روایت کند؛ اما مستندساز حتی برای چنین رویداد ساده ای، دست به بازسازی می زند. مهم اینکه فارغ از هزینه ای که بازسازی بر تیم تولید تحمیل می نماید، بازی ها در این بازسازی ها آنقدر مصنوعی و پیش پا افتاده است که باور پذیری واقعه را دچار تردید می کند.