جستجو در اعماق محرومیت

منطقه ای که رویداد مستند در آن رخ می دهد دارای جمعیتی حداکثری با مذهب سنی است و به زعم مستندساز حضور یک روحانی شیعه در این جغرافیا و امدادرسانی بر اهالی روستاهای دورافتاده و بسیار محروم آن، دارای ویژگی هایی برای معرفی و توصیف است. مستند مدام این تفکیک مذهبی را به رخ می کشد و تاکید را بر حضور این روحانی شیعه به عنوان لیدر و اعمال خیرخواهانه اش می گذارد.

شاید اگر مستندساز زاویه دید را تغییر می داد و به جای تبلیغ یک چهره که سعی در امدادرسانی دارد، خود منطقه و محرومیتش را با توجه به نوع مذهب تشریح می نمود اثری صادقانه تر را شاهد بودیم.

شیوه روایت مستند نیز گزارشی است. اینگونه که دوربین در تمام لحظات به دنبال روحانی در مکان هایی مختلف حاضر می شود و این شخص همچون یک لیدر تمام جزئیات را به دوربین توضیح می دهد. به طور مثال روحانی به روستایی محروم در منطقه ای مرزی می رود که از نظر امکانات، با همت متولیان کشوری، فرقی با محیط زیست انسان های نخستین ندارد و تمام کاستی ها و مشقات مردمانش را یکی یکی به عوامل پشت دوربین شرح می دهد.

مساله مستند گرچه نمایش شکلی از وحدت و ترغیب مذاهب است، اما در خلال این مورد، آنچه دلخراش به نظر می رسد، گونه ای از سطح زندگی است که رنج های بی شمارش به نظر مجالی برای فکر کردن به تفاوت و نوع دین و مذهب ساکنانش نمی گذارد. هیچ امکانات اولیه ای برای زیست وجود ندارد. وقتی آب آشامیدنی را با تانکر هایی به دست مردم می رسانند و سهم هر خانوار دبه ای آب برای چندین روز است، دیگر توقع داشتن برق و گاز و خانه و امکانات بهداشتی زیاده خواهی است. با این همه، مستندساز همچنان اصل را بر حضور یک روحانی شیعه در جغرافیایی سنی نهاده و بارها در طول مستند بر این همجواری تاکید می ورزد. این به هیچ وجه منصفانه نیست که در ساحت تولیدی در مدیوم مستند که دارای ارزش های رسانه ای نیز هست، اصل، وانهاده و تلاش یک روحانی به صورت تبلیغی مدام در معرض دید قرار گیرد. به راستی بین چنین فقر عجیب و غریب از یک سو و تلاش یک روحانی شیعه، کدام ارجح تر است؟

شاید اگر مستندساز زاویه دید را تغییر می داد و به جای تبلیغ یک چهره که سعی در امدادرسانی دارد، خود منطقه و محرومیتش را با توجه به نوع مذهب تشریح می نمود اثری صادقانه تر را شاهد بودیم. در حالت کنونی بی شک اگر کسی از مخاطبی دیگر که مستند «تازه آباد» را دیده و خود فرصتی برای مشاهده آن نداشته، بپرسد موضوع این اثر چیست، پاسخ چیزی جز خصال نکوی همان روحانی نخواهد بود. این در حالی است که سوژه در حالت بکر و نه در قالب این مستند، فریاد می زند که من در نقطه ای ارجح تر ایستاده ام و مرا به عنوان موضوع اصلی بیان کن!

با تمام این موارد، مستند «تازه آباد» اینگونه نیست که هدفی فارغ از نمایش رنج ها و محرومیت های بیشمار ساکنان بخش های غربی ایران داشته باشد. مستندساز با هر زاویه ای که به سوژه ورود نموده، همچنان در حال زدن تلنگر به مخاطب برای بازشناخت همان محرومیت است. بحث اینجا بر سر تاکیدهای عدیده ای است که تولید کننده اثر بر خود شخصیت محوری اش می گذارد. امور خیرخواهانه اش را در مرکز توجه قرار می دهد و نقاط طلایی قاب همواره بر این روحانی اختصاص دارد. به طور مثال آن کسی که در تمام پلان ها در دیدرس است همین روحانی شیعه است و نه فقر و نداری و محرومیت آدمهایی فراموش شده.