فراز و فرود های یک اسطوره ورزشی

مستند«پرویز خان» به معرفی چهره ای فراموش نشدنی در عرصه فوتبال ملی می پردازد که اکثر فوتبالیست های کنونی و قدیمی و همچنین علاقه مندان به فوتبال او را با وجود گذر زمان همچنان به خاطر دارند. مستند با حضور تعدادی از چهره های مطرح فوتبال و نقل خاطرات و همچنین تصاویر آرشیوی، اقدام به کالبدشکافی شخصیت پرویز دهداری که او را تمامی کارشناسان فوتبال، معلم اخلاق لقب داده اند، می کند.

مستند علاوه بر اخلاقیات سوژه که زبان زد خاص و عام است، جنبه فنی و فوتبالی دهداری را نیز از قلم نمی اندازد.

مستند با وجود مصاحبه های متعدد، از این جهت که دارای نقل قول ها و خرده روایاتی جالب توجه است، مخاطب را تا پایان با خود نگاه می دارد. اینکه تمامی کارشناسان حاضر در مستند، متفق القول نکاتی را درباره سوژه بیان می کنند، باورپذیری واقعه ای که شامل مرور زمان شده است را دوچندان می کند. مستندساز برای ترغیب هر چه بیشتر مخاطب، در بین گفتگوها از تصاویر آرشیوی بهره می برد که البته این امر علاوه بر کارکردهای فرمی، دلیلی بر همان موضوع باورپذیری گفته ها نیز هست. اینطور که هر نقل قولی از جانب مدعومین مستند با سند و مدرکی چه از طریق عکس و فیلم و چه از جانب نمایش صفحات مجلات و روزنامه های ورزشی وقت، همراه است. مستندساز در تهیه و دسته بندی بریده های اخبار ورزشی متعلق به دهه هایی قبل سختگیرانه عمل می کند و همچنان بر هماهنگی بین محتوای گفتگوها و این شکل از آرشیو مکتوب پافشاری دارد.

یکی از نقل قول های قابل توجه مستند آنجایی است که ماجرای تعویض یک بازیکن توسط دهداری در یک مسابقه رسمی شرح داده می شود. تعویضی که با خروج یک بازیکن از زمین همراه است، اما نفر جایگزین به دلیل اتمام سهمیه تعویض، وارد زمین نمی شود. دلیل انجام این عمل عجیب توسط دهداری، تمسخر بازیکن حریف توسط بازیکن تعویض شده یاد می شود. موردی که از نظر بازی جوانمردانه در آن دوران که هنوز فیفا تبلیغی در اینباره نداشت، به شدت قابل ستایش است.

مستند علاوه بر اخلاقیات سوژه که زبان زد خاص و عام است، جنبه فنی و فوتبالی دهداری را نیز از قلم نمی اندازد. بخش های زیادی در مستند هست که میتوان از آن ها به عنوان نمونه هایی یاد نمود که سعی در بازشناخت دهداری از منظر تاکتیکی و فنی دارد. با اینکه دهداری در زمان حیات، جفای زیادی هم از جانب بازیکن و تماشاگر دید، مستند «پرویز خان» کلیشه رایج در بین عموم در قبال دهداری که غالبا درباره سجایای اخلاقی است را کناری می نهد و اورا از زاویه خود فوتبال نیز بررسی می کند.

ماجرای انصراف چندین بازیکن تیم ملی در سال 1365 و همچنین پرتاب برف به سمت دهداری توسط برخی از تماشاگران نیز در مستند به صورت مختصر شرح داده می شود که البته این جنبه های منفی تا حدودی در اثر کمرنگ است. با این حال همین اشارات است که سبب می شود مستند «پرویزخان» تکسویه به نظر نرسد و فراز و فرودها را در بستری تراژیک نمایش دهد.

مستند دارای بعدی اندوهناک درباره فراموشی نیز هست. اینکه بخشی از جامعه ایرانی این قابلیت را نیز دارد که خود موجب چهره سازی و اسطوره پروی شود و از سویی با دست خود چهره ها و اسطوره هایش را به مرز نابودی بکشاند.