وصال پس از 32 سال

لحظات احساسی و دردآور زیادی در مستند ماهر وجود دارد که بدون پرداختی مستقیم، عواقب جنگ را نمایان می کند. مستند درباره جنگ نیست، اما هر سه طرف ماجرایی که به یک گمشده مربوط است با جنگ ارتباط دارند. مادری که ۳۲ سال از فرزندانش دور افتاده و به‌اصطلاح آنها را گم کرده و شخصی به نام ماهر که خود معلولی محصول جنگ است و قصد دارد این گمشدگان را به یکدیگر برساند، سه طرف ماجرا هستند. به عبارتی کلیت مستند، همین موضوع رساندن گمشده و گم کرده به یکدیگر است که در هاله ای از مضامینی متعلق به جنگ رخ می دهد.

مستند «ماهر» اجرایی روان و قابل درک دارد. از آنجایی که سوژه به صورت ذاتی، پتانسیل تبدیل شدن به یک داستان دراماتیک را دارد و همه چیز برای تولید اثری با حداکثر کشش مهیاست؛ اما آنچه غیر قابل انکار است، عدم هدر رفتِ این پتانسیل توسط تولید کننده خواهد بود. اینگونه که مستندساز در آغاز، مقدمه ای برای موقعیت های جغرافیایی در ایران و عراق و پیشینه رویداد اصلی فراهم میکند و در ادامه پس از شناساندن شخصیت خودِ ماهر و زندگی خصوصی اش، مخاطب را به سمت ماجرای اصلی می کشاند.

تنها چیزی که می توان از آن به‌عنوان ضعف در اجرا در مستند ماهر یاد کرد، معرفی غیرطبیعی شخصیت محوری و فرمایشی بودن ارائه بیوگرافی اوست. آنجا که ماهر آن بخش از زندگی و دلایل نابینایی و گذشته اش را جلوی دوربین برای همسرش یا مخاطب روایت می کند، می توان در نظر داشت که یقینا در طول سال‌های ازدواج او این موارد را با همسرش طرح نموده بود. به طور مثال شرح اینکه او چشمش را به دلیل همکاری نظامی با آمریکا از دست داده و دستش برای غرامت یا درمان به جایی بند نشده، چیزی نیست که پیشتر این دو زوج در موردش سخنی رد و بدل نکرده باشند. چنین گفتگویی، به شکلی نخ نما، انتقال اطلاعات بر مخاطب را فرمایشی جلوه می‌دهد. مستندساز از آنجایی که تلاش دارد روایت اثرش را به صورت زنده و بدون گفتارمتن یا الصاق راوی دانای کل یا خاطره‌گویی مستقیمِ جلوی دوربین، پیش ببرد، برای معرفی شخصیت و گذشته اش نیز راهکار گفتگوهایی طبیعی بین خود شخصیت ها را بر می گزیند. با این حال در برخی صحنه ها این گفتگو ها به جای اینکه محصول طبیعت خود سوژه باشد، یک طبیعی‌سازی فرمایشی است. اطلاعاتی است که صرفا قرار است مخاطب از آن آگاه شود و منطق بیان آن تا حدی نادیده گرفته شده است.

مستند «ماهر» از نظر موقعیت مکانی نیز جالب توجه است. سفر بین دو سرزمین در دو کشور با ویژگی هایی مشترک، خود به خود ذهن را به سمت پیشینه ای واحد از این لوکیشن می برد. مادری که ناتوانی اش در یافتن فرزندانش آن هم بعد ۳۲ سال، با کمک یک شخص که او نیز مشترکاتی در قبال این دو مکان به واسطه همسرش دارد، بر جذابیت مستند می افزاید. مستندساز نیز در طرح روایی اثرش، سفر بین ایران و عراق را لحاظ می کند و ماجرا را از آغاز تا پایان به شکل خطی پیش می برد.

به طور کلی مستند «ماهر» از نظر اجرای سوژه ای با قابلیت های دراماتیک موفق عمل نموده و مخاطب را از آغاز تا پایان حفظ می کند.