نقدی آشکار و پنهان بر یک حذف

موضوع مستند «جوان مرگ» درباره یک نهاد مردمی، تحت عنوان جهاد سازندگی است که اوایل انقلاب با اهدافی در زمینه رسیدگی به مناطق محروم و کمک‌رسانی به مناطق دورافتاده تأسیس شد. مستند، سال‌های تأسیس تا حذف این نهاد را بررسی و از هر دو سوی ماجرا به کالبدشکافی دلایل ایجاد و حذف می پردازد. برای این مهم، دعوت از چهره های مشهور یا تاثیرگذار دهه اول انقلاب که نقش یا اطلاعاتی درباره موضوع دارند به راستی آزمایی داده ها کمک می کند.

به دلیل بهره بردن مستندساز از شیوه گفتارمتن در کنار مصاحبه ها، می توان محتوای نریشن را سخن و اظهارنظر تولید کننده قلمداد نمود‌. در این راستا مستند «جوان مرگ» بنا بر لحن و روش بیان و پرداختن بر لایه های متنوع موضوع و همچنین معنی یأس ‌آلودی که عنوان اثر در خود دارد، اثری است که پیامی در نقد حذف این نهاد توسط مجلس اول پس از انقلاب دارد.‌ به عبارتی مستند تنها بررسی یک سوژه و دادن اطلاعاتی درباره نهادی مردمی که به زوال رسید نیست و صرفا قصد ندارد یک موضوع را معرفی کند یا بشناساند، بلکه تلاش دارد با دیدی انتقادی، آن حذف را به چالش بکشد و بیان کند که موافقان حذف جهاد سازندگی درک درستی از اهداف و چرایی به وجود آمدن آن نداشتند.

مستند «جوان‌مرگ» به موازات بررسی حذف جهاد سازندگی و نقدی که بر فقدان آن ارائه میدهد، به صورت ضمنی نقدی دیگر را بدون اشاره مستقیم بیان می کند که به نظر اهمیت بیشتری به نسبت مورد اول دارد. وقتی دیدگاهی انتقادی نسبت به موضوعی شکل می‌گیرد، بی شک این نقد، دلایلی فراتر از یک برداشت احساسی باید داشته باشد تا درجه اهمیت خود نقد بالا برود. به طور مثال اگر در مستند «جوان مرگ»، مستندساز فقط به این دلیل که جهاد سازندگی یادگار دوران انقلاب بود، اقدام به نقد و بررسی حذف این نهاد می نمود، می شد به یقین، سویه احساسی را برجسته دید؛ اما وجود آن نقد پنهان و ارجح‌، سبب می‌شود ماهیت مستند نیز دستخوش تغییر قرارگیرد. بنابراین مستند حاوی دو سویه انتقادی است. یکی اینکه چرا قانونگذار در دهه 60 اقدام به برچیدن جهاد سازندگی نمود و دیگری نقد شرایط کنونی کشور است. به‌ زبان ساده تر، میتوان روی دوم و پنهان انتقادی مستند را عدم رسیدگی به مناطق محرومی دانست که در گذشته رسیدگی به آن در حوزه اختیارات جهاد بود و حالا فقدان آن سبب شده تا آن مناطق رشد نکنند.

مستندساز با بررسی حذف یک نهاد مردمی، صرفا قصد ندارد چرایی و چگونگی آن حذف را بررسی کند؛ بلکه هدف این است تا یادآور شود کاری که قرار بود جهاد سازندگی انجام دهد یا کاری که انجام داده بود، امروزه پس از حذف آن، توسط ارگان های دیگر به خوبی سامان داده نشده است.

مستند علاوه بر رویه ای تاریخی، مایه هایی سیاسی نیز دارد. اینگونه که زوایایی مختلف از حذف جهادسازندگی را با نیت ها و تفاسیر مختلفی بررسی می کند و در این زمینه برخی از دولتی ها و نمایندگان وقت را مقصر این رویداد میداند.