کارآفرینی با دست های خالی

 شرح زندگی شخصی به نام عنایت در مستندی به همین نام که با پشتکار، در اوج بدبیاری و ورشکستگی، دوباره به تلاشش ادامه می دهد و نجات می یابد.

ماجرای مستند «عنایت» در یکی از روستاهای کرمانشاه رخ می دهد و شخص مورد نظر علاوه بر اینکه به صورت نیمه حرفه ای اقدام به احداث مکان پرورش ماهی های سردابی می کند، این تجربه را به دیگر اهالی منطقه منتقل نموده و راه را برای رفع بی کاری و نیازهای مالی آنان هموار می سازد.

فارغ از مضمون مستند که تلاش و سختکوشی یک فرد در منطقه ای محروم را نمایش می دهد و البته این جغرافیا دارای منابع و شرایط لازم برای تحقق برخی مشاغل هست و تنها به همان اراده و فکر انسانی همچون عنایت نیاز است، اجرای رویداد یا چگونگی ارائه این مضمون در قالب اثری مستند آنچنان دلپذیر نیست. مستند «عنایت» در اغلب لحظات، روایت را با مصاحبه هایی یکنواخت و کسالت بار پیش می برد و کنش در اثر محدود می شود به کارهایی که افراد حاضر جلوی دوربین در قبال شغلشان انجام می دهند. شخصیت محوری تمام رنج و مشکلاتش از قبیل ورشکستگی و زندان رفتن و یا اقدام به کولبری پسرهایش را فقط و فقط با کلامی خاطره گو شرح می دهد و در بیشتر لحظات همچون یک گفتگوی دو طرفه، روبروی دوربین نشسته و درباره گذشته اطلاعاتی را انتقال می دهد.

مساله بعدی که مستند را تا سطح، تنزل می دهد فاز نصیحتی و تعریف و تمجید های پی در پی در آن است. لحظات زیادی در مستند وجود دارد که بیننده ناچار است با القای مستقیم و تاکیدی موکد، بدون دریافتی شخصی و برداشت هایش از محتوای اثر، مدام بشنود که آقای عنایت، انسان وارسته ای است که به همنوعان خود کمک کرده است. به نظر نیازی به اینهمه تمجید آن هم به صورت مستقیم نیست؛ چرا که روایت و موضوع و مضمون اثر بدون این نگاه ساده انگارانه، به صورت شفاف درباره تلاش قابل ستایش شخصیت محوری و حمایت خانواده اش می گوید.

یا تمجید از یک بنیاد یا موسسه که وامی به عنایت پرداخته تا او کسب و کارش را راه بیاندازد، جز اینکه یک تبلیغات معلوم و ادای دین باشد چیز دیگری نیست.

سوال اینجاست آیا فراز و فرودهای زندگی یک شخص که سرشار از مشقت هایی از زندان تا فقر و نگرانی هایی مدام از آینده فرزندان و همسر است، نمی تواند با کنش بهتری و خلق موقعیت هایی تکان دهنده تر اجرا شود؟ خود به خود شخصیت عنایت به دلیل ورشکستگی پیشین و زندان رفتن، دارای قابلیت هایی برای تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطب است، اما این تاثیر وقتی قرار است در قالب مستند به مخاطب ارائه شود، یقینا تکنیک ها و راهکارهایی فنی دارد تا از تب و تب نیافتد و جذاب تر از یک خاطره گویی ساده روایت شود.

همانطور که در آغاز بیان شد، مستند «عنایت» با وجود اجرایی قابل انتقاد، دارای محتوایی قابل ستایش است. کافی است بدانیم اغلب جوانان منطقه به دلیل ابتکار شخصیت محوری، دست از کولبری برداشته اند و از پتانسیل جغرافیای خود برای کارآفرینی بهره برده اند.