حسرت و امید بر فراز زادگاه

مستند، تلفیقی از اضطراب و خشونت و تعلیق در خلال جنگ سوریه و محاصره یک شهر به نام فوعه توسط یک گروه نظامی جهادی به نام جبهه النصره است. به گونه ای که شهر با ساکنانش به مدت 3 سال در محاصره می ماند و تنها راه ارتباطی و ارسال کمک های بشر دوستانه، روشی است که در مستند «هجده هزار پا» سوژه اصلی مستند به حساب می آید.

 عنوان مستند گرچه در آغاز روایت، قابل درک است، اما محتوای واگویه و حدیث نفسِ شخصیت محوری در سکانس پایانی آنچنان تاثیرگذار است که یکباره از دلیل این نامگذاری پرده برداری می کند. احمد که در طول مستند برای جمع آوری کمک های بشردوستانه و ارسال هدایا از جانب خانواده ها به ساکنین محبوس شهر فوعه، تلاش فراوانی می کند، در سکانس های پایانی در ارتفاع 18هزارپایی از درون یک هواپیما، جعبه ها را برای اهالی با چتر نجات پایین می فرستد و در حالی که به شهر فوعه یعنی زادگاه خودش از آن ارتفاع خیره است می گوید: «باید 18هزارپا بالای شهرت باشی تا لذت قدم زدن در خاک شهرت را حس کنی.» در این لحظات است که معنی و تاثیر عنوان مستند به تمامی آشکار می شود. به عبارتی کل اثر در یک سو قرار  می گیرد و آن نگاه منقلب و پر از افسوس و آن جملات احساسی در سویی دیگر، راز عاطفی مستند را فاش می کند.

مستند روایت بسیار سر راست و قابل درکی دارد. این در حالی است که بارها در طول روایت، زمان شکسته می شود و مخاطب از رویدادهای سالها پیش و سالهای بعد مطلع می گردد. پانویس، زمان وقوع رویدادی که در حال نمایش داده شدن است را اطلاع رسانی می کند و این زمان در بین در سالهای 2018، 2014، 2015 و 2009 معلق است. با چنین چرخشی در بین زمانهایی مختلف، همچنان روایت به خوبی پیش می رود و مخاطب به دلیل توضیح و تشریح رخداد، در این توالی نامنظمِ زمانِ تاریخی سردرگم نمی شود.

انتخاب تصاویر آرشیوی درباره داعشی ها و جنایات آنها نیز قابل توجه است. مستندساز آنچه را که به کارِ روایتِ اختصاصی خودش می آید گلچین می کند و مستند حاوی تصاویر غیر مرتبط یا حاشیه ای نیست. تصاویر ضبط شده توسط مبارزین مردمی و جبهه النصره نیز هیجان بصری زیادی ایجاد می کند. از آن جهت که این تصاویر کاملا اتفاقی و مستند هستند و توسط خود مبارزین در صحنه جنگ یا درگیری ضبط شده اند.

مستندساز برای تاثیر بیشتر واقعه بر مخاطب، ورودی اثرش را با خانه و مزرعه و باغ در شهر فوعه شروع می کند. حسی نوستالژیک با این ترتیبِ نمایشِ وقایع در اثر شکل می گیرد که پایان بندی مستند را با ضرب بیشتری همراه می سازد. آدمها از زادگاه خود و آرامشی که بر آن حاکم است می گویند و در ادامه، میانه مستند با شرح چگونگی محاصره و حمله داعشی ها و ویرانی باغ ها و خانه ها جنایات جنگ را شرح می دهد.

آنچه در مستند مستند «هجده هزار پا» از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، عدم اختلافات مذهبی و تاکید مستندساز بر آن از زبان مردمان فوعه است. افراد حاضر در جلوی دوربین، بارها زندگی مسالمت آمیز انسانها با مذاهب مختلف در شهر را یادآوری می کنند و در ادامه ورود داعش به منطقه این آرامش را سلب می کند.

مستند با وجود لحظات بسیار دلخراش و هولناک، دریچه هایی امیدوارانه را نیز می گشاید. آدمها دچار یاس نیستند و با وجود مشقتی غیرقابل باور و زندگی در میان خشونت مطلق، به رهایی با دیدی روشن می نگرند.